Itzalpean eta fokupean

Kafea bero hartzeko giro hotza egin arren, eztarria berotua ekarri dute, hizketarako gogoz. Dena den, ez dira esku hutsik etorri. Kepak Aretxabaletatik Tolosara ekarritako argazki album bat darama eta amonarekin duen zuri beltzeko argazki bat.

Idoia Gereñu: Amonak antzerkiarekin loturarik al zuen?

Kepa Errasti: Ez, baina gu orain sortzen ari garen antzerki obran, Mami Lebrun, presentzia du amonaren heriotzak nigan sortutako sentsazio batek. Horregatik ere ekarri dut argazkia hitzordura. Eta zuk?

I. G.: Edurne zuri eta zazpi kakanarrutxoen ordu zoriontsuak liburua da nik ekarri dudana. Niretzat oso liburu berezia da. Jasota daukat eta, gainera, nire logelan zintzilikatu izan dut azken hamar urteetan.

K. E.: Etxez etxe eraman duzu?

I. G.: Bai… Zintzilikatzeko aukera dauka eta...

K. E.: Horrenbeste urteren ondoren ondo mantentzen da gero…

Haurtzarora egin dute bidaia biek, baina elkar ezagutu zuten unera bidaiatzeko eskatu diegu.

I. G.: 2011 inguruan ezagutu genuen elkar, Durangoko Azokan, Maite Arreserekin egin zenuen bakarrizketa horretan.

K. E.: Egia da, bai! Eta gerora askotan egin dugu topo, baina sekula ez lanean, baizik eta komunean ditugun lagunengatik.

Elkar ezagutu zuten unetik, antzerkiarekiko arra piztu zitzaien unera bidaiatu dute ondoren. Noiz eta zergatik hurbildu ziren antzerkira.

K. E.: Antzerkizalea ez dakit, baina eszena gainean egote hori txiki-txikitatik gustatu izan zait. Beti amesten nuen, gainera, aktore izatearekin. Batxilergoa amaitu nuenean, ordea, ofizialki antzerkia ez ikastea erabaki nuen. Ikastaroak eta egin nituen, bai; baina unibertsitatean kazetaritza ikasketak egin nituen.

Antzerkia ikasten lehenagotik hasi nintzen. AEDk (Arrasate Euskaldundu Dezagun) 16 urtetik gorakoentzako antzerki ikastaroa antolatu zuen. Nik 14 urte nituen arren, izena eman nuen.

Behin karrera amaituta, Madrilera joatekotan ibili nintzen, baina azkenean aldrebestu egin zen kontua eta hemen geratu nintzen. TAEn (Donostiko Antzerki Tailerrean) eman nuen izena eta bi urtera nire profesioa bilakatu zen. 12 urte daramatzat profesio honetan, baina betidanik gustatu izan zait.

I. G.: Ba nik gogoan dut amari esan niola antzerkian izena eman nahi nuela. Ez nuen zure lotsagabekeria hori izan eta 16 urtera arte itxaron behar izan nuen [barreak]. Tolosako kultur etxeko tailerrean hasi nintzen.

Unibertsitateko ikasketak egin ostean erabaki nuen antzerkia ikastea. Iruñeko Antzerki Eskolan urtebete egin nuen, eta hor konturatu nintzen interpretazioa baino gehiago zuzendaritza eta liburuak gustatzen zitzaizkidala. Oholtza gainean egotea baino nahiago nuela atzean egotea. Ohartu nintzen euskal antzerkiaren inguruan ez zegoela ezer ikertuta eta orduan hobby izatetik zaletu sutsu izatera pasa nintzen. Interes handia piztu zidan eta buru-belarri sartu nintzen antzerkiaren munduan.

Gerora, Katiuska Antzerki Taldea sortu genuen. Beraz, zortez, antzerkiaren hainbat esparrutan jolasean aritzeko aukera izan dut. Baina sekula ez naiz profesionalki horretaz bizi. Antzerkizale Elkartean aritu nintzen lanean, baina aktore edo zuzendari izatea ez dira nire ogibideak izan. Gehiago izan da nire hobby edo atzeko lana.

K. E.: Kuriosoa da, ez baitut apenas inor ezagutzen antzerkia ikasi eta interes handiagoa izan duena beste alderdi horretan jendaurrekoan baino.

I. G.: Ez dago jende asko, ez. Gaur egun euskal antzerkiaren inguruko tesia egin dugun bost laguneko talde bat elkartzen gara.

K. E.: Egia da nik beti beste aldean ezagutu zaitudala…

I. G.: Gaztetan egin izan nuen, baina umeei antzerki tailerrak ematen hasi nintzenetik, akabo. Gehiago gozatzen dut beste aldean. Publikorik gabeko sormen lan hori da gehien gustatzen zaidana. Gehien-gehien horrek betetzen nau.

K. E.: Baina beste alde horretan publikoaren presioa ere nabaritzen da, ezta?

I. G.: Bai… Katiuska Antzerki Taldearen estreinaldietan ni gainontzekoak baino urduriago egoten naizela esango nuke.

K. E.: Dena den, aipatu duzun sormen lan hori asko interesatzen zait niri ere. Iruditzen zait aktoreak ere sortzailea izan behar duela. Egia da oholtzan, publiko aurrean, egote horrek piztu egiten nauela, gustatu egiten zaidala. Baina niri istorioak kontatzea gustatzen zait.

I. G.: Eta nik uste dut aktorea beti sortzen ari dela, beretik… Sormen mota desberdina da. Osotasunari begirako sormena egitea asko gustatzen zait; oholtza oso bat irudikatzearekin asko gozatzen dut, estetika nola sartu… Aktore bakoitzak rol bat dauka eta paper horiek guztiak puzzle baten moduan lotu behar dira. Eta jolas hori asko gustatzen zait.

K. E.: Guk batzuetan ia mekanikoki bete behar dugu zuzendariak esaten digun paper hori. Sormenerako beti dago tartetxo bat, baina kasu batzuetan gehiago markatzen dizute bidea beste batzuetan baino.

I. G.: Desberdintasun handia dago zuzendari batetik bestera?

K. E.: Bai… Izugarrizkoa. Batzuk askatasun gehiago ematen dizute aldaketak egiteko, irekiagoak dira zure proposamenen aurrean. Beste batzuk ez. Nire ustez interesgarriena, eta ez diot zuzendari paperetik baizik eta gidoilariarenetik, Mami Lebrun lan hori egin dut eta, besteen feedback-ak jasotzeko prest egotea da. Gero ikusiko duzu esandakoa beteko duzun, zureari eutsiko diozun edo proposatutakotik abiatuta zerbait berria sortuko duzun, baina, garrantzitsuena irekita egotea da. Bikoitza aberasten zara. Izan ere, zure unibertsoan ixten bazara, ez dituzu beste hainbat leiho edo aukera ikusten; eta, alderantziz, irekiz gero, bat-batean magia sortu daiteke.

Gure obrak horren ondo funtzionatzearen gakoetako bat hori dela esango nuke. Irekita egon ginen eta horrek aberastu du hasierako ideia, abiapuntua.

I. G.: Ni ados nago zurekin, aktoreak ere sortu behar du. Zeren paper hori aktore horretatik abiatzen da, beraz, askatasuna izan behar du.

Askatasun horretan, pertsonaia zure egitean, fikzioaren eta errealitatearen arteko muga lausotu egiten al da?

K. E.: Ni konturatu naiz idazterako garaian oso garrantzitsua dela zuretik gertu dagoen gai bati heltzea. Ukitzen zaituen zerbaiten gainean idaztea, motibazio bat egotea kontatu nahi duzun hori kontatzeko. Beste dimentsio bat ematen dio zuretik kontatzeak. Mami Lebrun da kasu bat, adibidez. Eta jabetzen zara zugandik oso gertu dagoen zerbait kontatzerakoan, hain benetan kontatzen duzu, publikoarekin konektatzen duzula.

I. G.: Guztiz ados nago. Ikerketa objektiboak ondo daude, baina niri askoz ere interesgarriagoak egiten zaizkit baten batek bere barrutik kontatzen dituen istorioak. Zuk ere gehiago barneratzen dituzu. Nire ustez Katiuskak egiten duen gauza onetako bat hori dela uste dut. Pixka bat biluzi egiten zara, zu zaren horretatik ari baitzara hizketan. Zure pentsamenduak eta sentimenduak publikoari azaltzen ari zara. Sortzaile bazara, beti, zure zati txiki bat behintzat ematen duzu. Bai ala bai.

K. E.: Guk orain antzerki talde bat sortu dugu, bide bat egiteko asmotan, ahal bada etorkizunean hortik bizi ahal izateko. Eta hor ikusten dudan arriskua zera da, makineria horretan, urtero zerbait sortu behar izatean, zuretik kontatzeari uztea. Ez kontatzea nahi duzulako, baizik eta epeak horrela markatzen dizulako. Horrek beldur ikaragarria ematen dit.

I. G.: Guri hori gertatu izan zaigu Katiuskan. Azken obra duela hiru urte estreinatu genuen, gero isilpean egon gara denbora batez… Baina guk ez daukagu inongo presiorik. Nahi dugulako egiten dugu. Daukagun presio bakarra geure buruari jartzen dioguna da.

K. E.: Eta hori ze ederra den, ezta?

I. G.: Bai...

K. E.: Talde batean egoteak konpromisoa ere eskatzen du. Zure egunerokotasuneko ordu asko exijitzen ditu.

I. G.: Antzerkia niretzat ez da profesionaltasunera begira egindako zerbait. Niretzat antzerkia sendabide bat bezalakoa da, neure burua ezagutzeko izan dudan biderik onena. Bai pertsonalki Idoiari begira, barrura begira, oso baliagarria izan zait, baina baita taldeari begira ere. Niretzat ikaragarria da zu ezagutzearekin batera jendarte horretan egoteak zenbat erakusten dizun bizitzaz...

Nabaria da antzerkira hurbildu ez ezik, antzerkiarekin maitemindu zirela. Hala ere, ez batak eta ez besteak ez zuen antzerkiaren aldeko apustua egin batxilergoa amaitu ostean, ibilbide profesionalera zuzendutako ikasketak aukeratzerakoan.

K. E.: Nik kazetaritza egitea erabaki nuen.

I. G.: Nik argi neukan antzerkia ikaragarri gustatzen zitzaidala. Baina liburuak eta idaztea ere asko gustatzen zitzaizkidan, orduan filosofia ikasketak egin nituen. Hori nahi nuela argi neukalako ikasi nuen filosofia. Amak esan zidan ikasketa horiek egin eta gero egiteko antzerkia. Hori ere egia da.

K. E.: Etxean, askori gertatuko zitzaien moduan, gurasoek ondo pentsatzeko esan zidaten, ez delako lanbide egonkor bat. Eta ohartzen naiz egia dela. Ez da. Lanbidea antzerkira bakarrik mugatzea, eta hori zure ogibidea izatea oso-oso zaila da. Ez dakit Euskal Herrian badagoen aktorerik bakarrik antzerkiko aktore izatetik bizi denik. Oso-oso zaila da, ezinezkoa da.

I. G.: Uste dut telebistak lagundu duela Euskal Herrian aktore izatetik bizitzera…

K. E.: Eta orain hori ere ez. Lehen Goenkale zegoen, eta azkenean horri esker urtean 6-7 hilabeteko soldata zeneukan. Gaur egun ez dago hori ere. Asko jota bi hilabeteko soldata daukazu, baina gero basamortua dator berriz.

I. G.: Eta hori lan munduan… ikasketei dagokionez, gure garaian, antzerkia modu ofizialean ikasteko eskolak soilik Madril eta Bartzelonan zeuden eta oso-oso zaila zen bertan ikastea. Ia ezinezkoa zen. Beraz, ulertzekoa da gure gurasoen ikuspegia ere.

K. E.: Eta gainera, ikasketa ofizialik ez izatean, oso zaila da antzerkia ogibide izatea. Adibide bat jartzearren, lagun asko antzerkian luze aritu arren, ezin dute antzerki irakasle izan, titulurik ez daukatelako.

I. G.: Orain Dantzerti dago hemen. Hasiberriak dira, baina ea ibilbide polita egiten duten. Egoera aldatzen ari gara, geroz eta lagun gehiago gaude antzerkiaren bueltan.

Aktoreak, dramagileak edo testu egileak, zuzendariak… eta ikusleak? Ba al dago Euskal Herrian ikuslerik?

I. G.: Nik gogoratzen dut lehen hemen, Tolosan, gutxitan izaten genuela antzerkia ikusteko aukera. Eta egoten zenetan, Leidor ez zela betetzen…

K. E.: Aretxabaletan egoera bestelakoa zen. Pentsatzen dut Tolosan baino gutxiagotan egiten zela, orduan, egiten zenean, zinema zaharra lepo egoten zen. Akontezimendu bat izaten zen herrian. Orain, aldiz, ez dakit ez den kontrakoa gertatzen… Antzerki batzuetara jende asko joaten da, baina, oro har, ez dakit zaletu asko dagoen…

I. G.: Ikerketen ondorioz jakin izan dugu badaudela herri batzuk non antzerkiak oso ondo funtzionatzen duen (Deban, adibidez). Aspaldi talde amateurrak sortu eta oraindik irauten duten herriak daude, oso gutxi, baina badaude. Baina herri horietan antzerkiarekiko zaletasun handia dago, heziketa bat egon delako. Kostatzen dena transmisioa da, ohitura izan duten belaunaldi horiek gazteei zaletasun hori transmititzea. Beste herri batzuetan, ordea, gaztetxeetan eta antzerkia lantzen hasi dira eta horrek mugimendu bat ekarri du.

Euskaldun gehiagok antzerkiarekiko zaletasuna izateak Euskal Herriko antzerki panorama hobetzeaz gain, antzerkiarekin harreman zuzena izateak norberari hobekuntzak ekarriko lizkiokeela uste dute biek.

I. G.: Antzerkian fikzioa egiten ari gara, bai, baina errealitatea ere hor dago. Ni ni naiz, Idoia naiz, eta fikzioa Idoiatik sortzen ari naiz. Eta antzerkiak ni horri asko laguntzen dio. Ulertu dezaket oholtza gaineko sufrimendu hori jende bati ez gustatzea. Baina antzerkia, nire ustetan, mundu guztiak egin beharko luke, astebeteko tailer bat, adibidez. Zergatik? Bakoitzak bere barrura begiratzeko balio duelako eta baita barru hori kanporatzeko ere.

K. E.: Kontaktu handia dago, nola jendearekin, hala zure buruarekin.

I. G.: Niretzat bizitzako ikasgai ikaragarria izan da. Gogoan dut Madrilen ikasten nenbilenean zer nolako ezinak gainditu behar izaten nituen. Ezintasunak sortzen zitzaizkidan oholtza gainean. Txikiak ziruditen gauzak handi bilakatzen ziren oholtza gainean. Eta horrelakoetan ezagutzen duzu zure burua.

Eta zuzendaritzatik kontrakoa gertatu zait. Aktorea ikusten duzu ezintasun horretan eta desblokeatzen lagundu behar diozu.

K. E.: Eta hori niri oso zaila iruditzen zait. Asko apreziatzen dut zuzendaritzako lana.

I. G.: Katiuskan iritsi gara momentu batera non pertsona gisa ezagutzen garen. Badakizkizu bakoitzaren mugak eta bertuteak zeintzuk diren. Hori ezagututa errazagoa da desblokatzea. Pertsona ezagutzen ez duzunean zailagoa da.

Baina desblokeo hori gertatzea izugarrizkoa da niretzat. Bien arteko lana (zuzendaria eta aktorea) da eta truke horretan lorea irekitzen dela ikustea zoragarria da.

K. E.: Ni arte eszenikoetako irakasle naiz Donostian eta antzerkiko ariketak jendearen erradiografia modukoak dira. Ariketa batean jendearen ezintasunak oso argi ikusi daitezke. Eta hori lantzeak asko laguntzen du oztopoak gainditzen eta zeure burua ezagutzen.

I. G.: Gure barruaz ari gara, baina askotan zerbait sortu nahi duzunean kalera jotzen duzu. Gero kalekoa taldera ekartzen duzu eta guretik kontatzen dugu, baina kaleko eta eguneroko gauzak dira kontatzen ditugunak.

Norberetik kontatzearen garrantzia aipatu dute, errealitatetik sortutako fikzioa izatea. Eta orduan, publikoak fikziotik ihes egin eta aktorea errealitateko pertsona gisa epaitzeko joera izan dezakeela aipatu zaie...

I. G.: Begira, niri horrelako gai bat mahai-gaineratzen den bakoitzean Robert De Niro etortzen zait gogora. Zer da aktore on bat izatea? Argi dago zure gorputz eta ahotsetik sortu behar duzula. Baina zuretik kontatzean publikoari biziarazten badiozu eta sinestarazten badiozu, aktore ona zara. Robert De Niroren film bat ikustean, adibidez, ez zait aurreko pelikulako aktorea etortzen gogora.

K. E.: Gogoratzen naiz lagunek Goenkalen nenbilenean esan zidatela iritsi zela momentu bat, zeinetan ahaztu egiten ziren ni nintzela. Eta hori da azkenean gakoa.

I. G.: Uste dut komediatan gehiago urruntzen garela gure «ni» horretatik eta drama egitean gehiago gerturatzen garela. Zure ahots propioa erabiltzen duzu drama egitean sineskorra izateko.

Beren 'ni'-tik urrunago edo gertuago, biek argi dute beren burua ezagutzeko giltza izan dela antzerkia. Korapiloak askatzeko balio izan die antzerkiak eta TOLOSALDEKO ATARIA-k jarritako ataka horretan ere ondo moldatu dira, bi antzerkizale eta antzerkigile parez pare.

KUTTUNAK

Nireak ere lotura du emozioekin, kuttunak zerbaitegatik dira eta gauzak. Aitarekin liburu dendara joan nintzen eta nik nahi nuen liburua erosteko aukera eman zidan eta Edurne zuri eta zazpi kakanarrutxoen ordu zoriontsuak liburua aukeratu nuen. Noski eta nola ez, ordubetez egon nintzen dendan, zalantzati, liburua aukeratzen. Orduantxe irakurtzen ikasten nenbilen eta horretarako ere balio izan dit liburuak.
Nik uste dut nire liburuekiko zaletasuna honekin lotzen dudala. Niri ikaragarrizko ilusioa egin zidan liburu hau nik aukeratu izanak. Gainera, aita, duela urtebete zendu zen eta bera gogora ekartzeko modu bat ere bada.

LABURREAN

Obra bat: Oholtza gainean azkena ikusi dudana eta ikaragarri gustatu zaidana Incendios, Mario Gasek zuzendutakoa.
Dramagile bat: Lehenengo obra asko gustatu zitzaidana La Casa de Bernarda Alba izan zen, ikastola garaian irakurritakoa. Orduan maitemindu nintzen antzerki testugintzarekin.
Aktore bat: Ezingo nizuke bat esan. Kuttunak badauzkat, baina
momentu bakoitzean bat desberdina esango nizuke, beraz...
Oholtza bat: Tolosarra izanik Topic asko gustatzen zait, baina Victoria Eugenian sartzeak sortzen duen zirrara hori ez dut ukatuko.

KUTTUNAK

LABURREAN