Beti banu, balego eta balitz, beti baldintzapean, Korrika, Euskaraldia eta bestelakoen bidez euskararen sugar hori hauspotzera behartuta, hauspoari eragiteari utzi orduko garra itzaltzeko beldurrez bizitzera ohitu garen herri honetan.
Datuak hor daude: azken Inkesta Soziolinguistikoaren arabera, euskarak 223.000 hiztun irabazi ditu azken mende laurdenean, euskararen eremu osoa kontuan harturik. Ezagutzari dagokionez, 25 urteotan bilakaera positiboa izan da: 1991ko %22,3tik 2016ko %28,4ra igaro da hiztunen kopurua. Eta 16-24 adin tartean, gaur egun gazteen %55,4k daki euskaraz. Gazteen erdiak. Basoaren erdia beteta edo erdia hutsik ote? Erabileran, ordea, hustualdi ederra hartzen du basoak. Eta ez dugu zertan Portugaletera joan. Tolosan bertan, Galtzaundi Euskara Taldeak eta Udalerri Euskaldunen Mankomunitateak elkarlanean egindako kale neurketaren arabera, euskararen ezagutza %75,7koa izan arren, kaleko erabilera %44,1era jaisten da. Arrakala izugarria da: arrazoi bat edo beste, euskaraz hitz egiteari uzten dio euskaraz dakitenen %30ek.
DBHko ikasleek euskararekin duten atxikimendua ikertu dute Nafarroan. Zehazki, D ereduko hamabi eskoletan egin dizkiete galderak gazteei D eredukoetan, bai, eta gazte gehienek onartzen dute gaztelaniarako joera dutela, balio funtzionala aitortzen diote erdarari, hizkuntza horretan komunikatzeko gaitasun handiagoa dutela, denek ulertzen dutela... Euskarari, berriz, balio sentimentala aitortzen diote: zaharra dela, polita... Iduri du, baserrietako kutxa zahar haietako bat dela euskara, ederra eta dotorea, bazterrean hautsa hartzen.
Maite dugu euskara, baina erdaraz bizi da gehiengo zabala. Esaterako, euskaldun gehienek ez dute euskal kultura kontsumitzen: ez euskarazko libururik, ez euskarazko musikarik, ezta euskarazko hedabiderik ere. Elkar fundazioaren enkarguz Siadecok kultur kontsumoari buruz oraindik orain eginiko azterketaren arabera, euskarazko kontsumoa ez da euskaldunen erdira ere iristen. Erdia, gainera, urrun geratzen da zenbait esparrutan: bost euskaldunetik batek (%21) irakurtzen du euskarazko prentsa, eta liburuei dagokienez ere, euskaldunon bostetik batek erosten eta irakurtzen ditu euskarazko liburuak. Zergatik erosten dugu euskaldunok gaztelaniazko prentsa? Zergatik ez dute grabatzen eta emititzen «El Conquis» ETB1en, euskaraz, aurkezlea eta lehiakide asko eta asko euskaldunak izanik? Dudarik gabe, gurean gaztelania da konkistatzailea eta «el fin del mundo», ba…
Antzemango zenuen, irakurle, erdiminez erditua dela zutabe hau: erdiak baleki, eta dakitenen erdiak hitz egingo balu, jarriko bagenu euskara erdian... Hortxe legoke ausaz bide erdia egitearen edo erdibidean geratzearen arteko aldea, erdi etsi egitearen edo erdietsi izanaren artekoa.
Xabi Payak bezala (irakurri apirilaren 9ko eta 23ko Berria-n argitara eman zituen idatziak, ez zaizue damutuko) euskararen gaian basoa erdi hutsik ikusten dut batzuetan, eta erdi beteta hurrena. Erdian balego neurria, sikiera. Erdiak baleki, eta dakitenen erdiak hitz egingo balu!! Gaitz erdi litzateke, hizkuntza kontuetan beti erdizka edo erdipurdi ibili behar izatera kondenatuta gauden herri honetan.
Ez diogu hau kapritxo hutsagatik: lagun gaitzazu . Eduki hau guztia doan ikus dezakezu euskarazko hitzik gabeko Tolosaldea ez dugulako irudikatzen. Atarikide, iragarle eta erakunde askoren laguntzarik gabe ez litzateke posible hori. Gero eta komunitate handiagoa sortu, orduan eta sendoagoa izango da Ataria: zurekin, zuekin. Ez utzi biharko gaur egin dezakezun hori: egin zaitez Atarikide!
EGIN ATARIKIDE!