Maiatza eta ekainean Palabras dislocadas: perspectivas sobre los abusos sexuales en la infancia ikastaroa dinamizatu zuen eta orain tailer horretatik sortutakoa erakutsiko dute erakusketa batean. Tailer irekia bazen ere, batez ere sexu abusuak jasan dituztenak eta profesionalak elkartu ziren bertan. Gaur inauguratuko dute Topic-en 19:30etik aurrera eta azaroaren 19ra arte egongo da zabalik. Hilaren 18an musikaz lagundutako errezitaldi bat eskainiko du ere, kultur etxean. Bertaratzeko, aurrez eman behar da izena Tolosako Udalaren webgunean.
Gaur egun gaiaren inguruan dagoen ikuspuntua irauli nahi duzula esan izan duzu. Zein da ikuspuntu hori?
Komunikabide handietan gaia lantzen denean biktima eta biktimagilearen arteko erlazio hori gailentzen da. Hori horrela da, baina haurtzaroan jasandako sexu abusuak oso ohikoak direla kontuan hartu behar da. Save de Children erakundeak dio Espainiako Estatuan lau nesketatik batek eta zazpi mutiletatik batek jasan dituztela abusu horiek. Nik eztabaidan jarri nahi dut azpimarra. Gaiaren inguruan hitz egin behar da, badirudi gaur egun egin behar dela, baina nire ustez eztabaidatzea bada egitea eta oso garrantzitsua da. Gelditu eta eztabaidatu behar dugu; zein rol edo eginkizun jartzen dizkigute haurtzaroan sexu abusuak jasan ditugunoi?
Eta zein da rol hori?
Biktimak gara, hori bakarrik, eta oso esanahi hertsia du horrek. Biktimei ezartzen zaien mailaketa horrek askotan ez du zerikusirik abusu horiek jasan dituen pertsonarekin. Hitz egiten hasi nintzenean maila psikiatriko eta psikologikoan biktima bezala mailakatu ninduten, eta horrela tratatzen ninduten, eta ni ez nintzen horrela sentitzen. Ez dut esan nahi biktima sentitu ezin zaitezkeenik edo biktima ez zarenik, nik esan nahi dudana da garrantzitsua dela hortik ateratzea. Biktima bazara besteek esaten dutenaren atzetik joango zara beti. Hori sexu abusuak jasan dituenari dagokionez, baina badago beste ondorio bat, erasotzaileari ematen zaion trataera. Badirudi pertsona hori beste munduko pertsona bat dela, eta ez, pertsona bat da. Erasotzaileak ez dira aparteko ezer, gizonezkoak dira (gehienak), eta munduko tiporik normalenak dira, eta gertukoak gainera. Zabaltzen dena da pertsona horiei nabari zaiela erasotzaileak direla, usaindu ahal ditugula. Kasu gehienetan konfiantzazko erlazio bat dago erasotuaren eta erasotzailearen artean, eta helduak oso argi du haur/gazte horrekin zer egin nahi duen.
Eta zer esan nahi duzu gai hau auzi politikoa dela esaterakoan?
Egoera hauek oso ohikoak dira eta niretzat horrek esan nahi du auzi politiko bat direla. Arazo moral edo soziala izan daiteke, bai, baina ez bakarrik. Gertaera hauek izugarriak eta astakeria bat direnaren ideia gailentzen bada, arazo honi alderdi oso mugatu batetik begiratzen diogu eta egoera hauek egunerokoak izatera eraman duten arrazoia ahazten dugu. Gertaera hauek izugarriak direla esatean atzean dagoen ideia da arazo honi ezingo diogula aurre egin, ezingo diogula gaiari inoiz heldu. Gaiari alderdi askotatik heldu ahal zaio, eta heldu behar zaio. Auzi politikoa dela diodanean ez naiz ari alderdiei buruz, esan nahi dudana da arazo politiko bat dela. Matxismoa -eta zer ikusi handia du haurtzaroan ematen diren sexu abusuekin- arazo politiko bat da, gizartearen arazo bat da eta arazo horrek gizartea egituratzen du. Gorputz batzuk zaurgarriagoak direla esaten du eta beraz gorputz batzuk bortxa jasateko aukera gehiago dutela. Are gehiago, babesa merezi duten gorputzak zeintzuk diren esaten du. Hori auzi politiko bat da.
Zer egin genezake gizarte bezala?
Haurtzaroan sexu abusuak jasan ditugunoi biktima roletik ateratzen lagundu behar zaigu. Oso zaila da badakit, paper horrek estatus bat ematen duelako ere; beste pertsona batetiko gerturatze hori errazagoa edo adeitsuagoa izan daiteke biktima paperetik. Gizarteak orokorrean, ez du barkatzen biktima paperetik ateratzea.
Sanferminetan taldean bortxatua izan zen emakume horren kasuan bezala? Emakume horri ez zaio barkatu bere bizitzarekin jarraitzea, biktima paperean geratzera behartu nahi dute.
Biktima ez da bere buruaren jabe guztiz, ezingo du beste ezer egin bere bizitzan, bizitza guztirako gurutzatuko dion gertaera hori eraman beharko du... Egia da hori jasateak markatuko zaituela –niri markatu nau–, baina nire ustez hori zure bizitzaren erdigunea ez izaten uztean dago gakoa.
Nolakoa izan zen zure kasua?
Urteetako prozesu bat izan nuen. Oroitzapenen berreskuratze bat egin nuen prozesu baten ondotik, lanketa baten ondorio izan zen. Zerbait gogoratzen duzu, ondoren gogoratzen duzun hori aitortzen duzu... Ez duzu guztia momentu berean oroitzen, prozesu bat da. Nire kasuan antsietateak jota nengoen eta lanean baja hartu behar izan nuen. Zer egin behar nuen agindu zidan lehen pertsona psikiatra izan zen. Biktima paper horretan jarri ninduen. Horregatik da garrantzitsua eskaintzen ditudan tailerretan profesionalak egotea. Sentsibilizatu behar dute, garrantzitsua da. Profesionalen papera garrantzitsua da, baina baita harreman pertsonalak ere. Egia da lagun edo senitarteko bat baduzu horrelako zerbait pasa duena eta ikusten baduzu oso gaizki dagoela gogoratzen ari delako, normala da esatea 'zuk hau edo bestea egin beharko zenuke', baina ideia horretan biktima rolak agintzen du, horren araberako aholkuak ematen ditugu, hori da gaizki dagoena eta aldatu behar dena; biktima rol horrek dituen esanahiak. Abusuak jasan dituen horri zer sentitu behar duen esaten diogu, eta hori ez da bidezkoa. Biktimak ez badu espero den jarrera edo erantzunik, ez zaio sinesten eta ez zaio babesten.
Zuri liburua idaztean lagundu zizun.
Amorruak asko lagundu dit, liburua amorruari esker idatzi nuen, niretzako baleko sentimendu bat da eta ez da baztertu behar. Bertan dauden poesiak guztia gogoratzen hasten naizen momentuan idatzi nituen. Ez nuen ezer ulertzen, gorputzak memoria du eta gauzak gogoratzen hasi nintzen, baina ez nuen ezer ulertzen, eta idazteak lagundu zidan, ulertzen lagundu zidan. Amorrua komunikazio erreminta bat da nire ustez. Gizartearen mezua da amorrua ez dela egokia, ez dago ondo ikusia.
Biktimen ahalduntzeari buruz ari zara, eta matxismoaz ari zara.
Honek guztiak matxismoarekin lotura estua du. Haurtzaroan ematen diren sexu abusuetan gorputz batzuk diziplinatuak izaten dira eta gaztaro/heldutasunaren mundura diziplina jakin batekin iristaraztearekin du zerikusia. Bortxatua izan den pertsonari mundua modu jakin batean agertuko zaio eta matxismoa da. Gai hau zaila da eta matxismoa bezalaxe gai asko barnebiltzen ditu. Gizarte matxistarekin zerikusi estua du; batetik, erasotzaile gehienak gizonezkoak dira, eta bestetik, gorputz jakin batzuekiko botere ariketa bat egitearekin du zerikusia.
Gorputz jakin batzuk modu jakin batean irakurtzen dira, eta zer esanik ez haurren kasuan.
Bi mundu daude: haurrena eta helduena, eta bakoitzak bere kode propioak ditu. Baina helduek haur/gazteei bere kodeen araberako portaera eskatzen diete; haurrei esaten diegu nola jantzi behar duten, zer egin behar duten, etengabe ukitzen ditugu, baimenik gabe besoetan hartzen ditugu... Haur bati erakusten badiogu heldu batek nahi ez badu ere ukitu ahal diola, musu eman behar diola eta abar, mezua da gorputz hori ez dela berea.
Gaur inauguratuko duzue tailerrean sortutakoarekin osatutako erakusketa, zer ikusi ahal izango da?
Tailerrean parte hartu zutenek erakutsitako materiala bildu dugu erakusketarako. Biktima roletik harago gizarte honetan zure burua erakustea zein zaila den ikusi ahal izango da. 12 pieza dira guztira eta askotariko lanak egongo dira.
