Tituluen bidetik

Horrek zerikusia izan lezake, batetik, jendartean nagusi den titulitis edo tituluak pilatzeko joerarekin. Kapitalismo basatiaren diskurtsoak lorpen eta porrot indibidualak ditu ardatz, eta berrikuntza eta eraginkortasuna bezalako hitz politen azpian, prekaritatea eta lehiakortasuna ezkutatzen dira maiz. Ez dago samur lan-merkatua, ez, eta hor gabiltza karrera, ikastaro eta masterrak pilatzen, presaka eta erdizka bada ere, paperak edukitzeko, behinik behin (eta, azkenean, zer eta, ezer funtsezkorik ez dakizunaren sentsazioarekin geratzeko. Marina Garcesen aipu bat datorkit gogora, Gorka Bereziartuak aipaturikoa, gure belaunaldiaren erradiografia polita: «Dena dakigu, baina ezin dugu ezer egin». Baina, tira, hori beste upel bateko sagardoa da).

Dena den, agerikoa da titulu kontuak euskararekin lotuta daudenean, bestelako kontuek ere baldintzatzen dutela auzia. «Beste kontuak» esanda, jakina, euskararen egoera anormalaz ari naiz, gure mendekotasun egoeraz, gure herrian atzerritar izateaz. Esan nahi baita, eta hemen doa gaurko Pelloren egia, Euskal Herrian euskara ez dela beharrezkoa, eta bai, aldiz, bi erdarak, eta horixe dela, azken finean, gure ezinen puntaren puntan dagoena, eta ez ustezko zailtasun edo erakargarritasun falta. Edo, Humpty Dumptyk Aliziari esan zion bezala, nork agintzen duen, hor zion koxka. Inork ez dizu gaztelania titulu bat eskatuko: pasatu beharreko proba guztiak gaztelaniaz egingo dituzu, eta kito. Horrelaxe inposatzen da «normaltasuna» botere-harreman guztietan, natural-natural, iraganeko eta egungo asimilazio-prozesu guztiei ez ikusiarena eginda, eta askatasunaren izenean, gainera. Gaur, euskaldunok ez dugu geure hizkuntza beharrezko egiteko botererik, baina gure eskubideak errespeta daitezela, behintzat, eskatzen dugu noizean behin: arta gaitzatela euskaraz ospitalean, polizia autonomikoren batekin ika-mikaren bat izanez gero berdin... Horrelako kontutxoak. Eta, hara! Orduan inposatzaile bihurtzen gara, itxiak eta kaskagogorrak. Mila eta bat titulu eskatzen diren garaian, euskara-eskakizuna izango da saltsa gehien sortzen duena, auziari «kolore» pixka bat ematen dieten aldian-aldiko intoxikazio kanpaina eta guzti (oroituko zarete, akaso, alderdi sozialistaren spot lotsagarri harekin).

Eztabaida hori euskaltegietan ere azaleratzen da, eta muturbeltzak ikusi eta kexei erantzutea ere tokatzen zaigu batzuetan. Eta zenbaitetan, ai, euskaltzale edo euskalzulo izanagatik ere (Iñigo Segurolaren baimenarekin), ulertu ere ulertzen ditugu, gure bihotzñoa baitugu; ez dugu inoren bizitza zaildu nahi, eta ez da erraza justifikatzea, demagun, langile bati idazlan koherente eta zuzenak egiteko eskatu, baina bere gainetik dagoen tipoa, bere hirukoitza irabazten duena, lasai ederrean egotea euskarari usainik ere hartu gabe. Eta noizbehinka gu ere aspertzen gara, errepika eta klixez beteriko kexa-gutun aspergarriak idatzarazteaz, eta, ameslari jarrita, geure buruari galdetzen diogu ez ote litzatekeen hobe hautaproba eta abarrak euskaraz egitea, eta denbora gehiago eskaini ahal izatea hitzekin lasai jolasteari; edo zergatik ez garen munduko hiritar jaio (hizkuntza eta herri hegemoniko bateko munduko hiritar, noski, besteok beste planeta batekoak gara, antza).

Nolanahi ere, ikasteko edo hobetzeko asmo hutsez datozen ikasleak ere izaten ditugu maila guztietan, edo bi motibazioak dituztenak: titulua atera nahi dute, baina baita euskaraz egin edo irakurri ere. Poetak zioen gisa, horiek dira ezinbestekoak, erabileran eragin dezaketenak, zaindu beharrekoak. Euskalgintzak urteak daramatza aldarrikatzen euskara ikasteak doakoa beharko lukeela, eta, bide horretan Eusko Jaularitzak urrats mantso eta txiki batzuk eman dituen arren, doakotasuna egiaztatzearekin lotzen ari da; titulua lortzearekin, alegia. Ez dut esango titulua ateratzeak meriturik ez duenik, aitortu behar ez denik; alabaina, euskara ikastea gauza bat da, eta bestea homologazioa. Ez dute denek hori nahi, ezta behar ere, eta ez genituzke bestelako helburu, nahi edo erritmoak dituzten ikasleak bazter utzi behar. Batez ere, euskaltegietatik, tituludunez gain, euskaldun aktiboak ateratzea badugu helburu.