Longaron saltokiko semea da Michel Longaron Galarza (Tolosa, 1959). 1886koa da komertzioa eta, tamalez, garai horretako saltoki gehienei bezala ez zaio bizi luzea geratzen, ez dagoelako segida emango dion belaunaldi berririk. Musika munduan oso gazterik hasi zen, hain juxtu, dendako bizimoduari ihes egiteko, «oso lotua» iruditzen zitzaiolako. Bi garaiak bizitzea tokatu zaiola aipatu du: euskara galarazita zegoen etapa hura eta, oraingoa, normalizatuta dagoen garaia. «Euskal Herrian bizi naiz, musikaria naiz eta ez dakizkit, ez euskara, ezta solfeoa ere», aipatu du elkarrizketaren hasieran.
Musikarekin lotutako zure lehen oroitzapenak noizkoak dira?
Oso txikia nintzenekoak. Anaia nagusiak bertsioak egiten zituen talde batean jotzen zuen, eta The Beatles eta horrelako taldeen kantuak eskaintzen zituzten. 1011 urterekin lehengo gitarra elektrikoa ikusi nuen etxean, eta garai hartan ez zen orain bezain ohikoa. Anaiak, gitarra jotzeaz gainera, pintatu ere egiten zuen, eta, entseatzen hasten zenean, nik pintzelekin laguntzen nion.
Lehenengo emanaldia gogoratzen al duzu?
Bai. Kike Ugarterekin izan zen, kinta bertsukoak gara eta. Harekin ere berdintsu. Merienda batean geundela, musika jotzen hasi zen, eta nik aizto eta sardexka batekin lagundu nion. Erritmo ona nuela esan zidan eta, horrelaxe, pare bat kontzertu egin genituen, Gaztetxoen elkartean bata, eta Paper Eskolan bestea. The House of the Rising Sun bezalako kantuak eskaini genituen, Eric Burdon eta horrelakoen kantuak. Hantxe hasi ginen. Kontuan hartu behar da garai hartan ez zela ia zuzeneko emanaldirik izaten, eskolaren bateko festa edo urtebetetze jai bat ez bazen behintzat.
Zuek nondik jasotzen zenuten kanpoan egiten zen musika?
Nire etxera anaiak ekartzen zituen. Gogoan dut orduan diskoek gehiago irauten zigutela esku artean; 11 urterekin The Beatlesen Hey Jude erosi nuen, eta negu osoan besterik ez nuen ibili, buelta eta buelta ematen genion, mila aldiz entzuten genuen. Hemen bazen denda txiki bat, apeadero parean, Radio Tolosa izenekoa, eta bertara ekartzen zituzten horrelako diskoak. Dendako jabea Ingalaterran egondakoa zen, eta bestelako musika ekartzen zuen, amerikarra eta abar. Hona, diskoak, argitaratu eta bost urtera iristen ziren. The Beatlesen diskoak Euskal Herrira iristen zirenerako, taldea dagoeneko deseginda zegoen. Eta berdin gertatzen zen kontzertuekin. Donostiako Jazzaldian, asko jota, egun baterako sarrerak ordain genitzakeen.
Aldaketa garaia bizi zenuten.
Bai. Ez zegoen ezer, basamortua bezalakoa zen hau eta, horregatik, pentsatzen dut, nabarmentzea ez zela hain kontu zaila. Poker eta Zafiro taldeak zeuden Tolosan, Larrañaga eta Tarragona ziren taldeetako buru, eta elkarren lehian ibiltzen ziren. Boleroak, pasodobleak, tangoak, cumbiak eta horrelakoak jotzen zituzten. Guri musika zaharkitua iruditzen zitzaigun, baina garai hartan zegoen gauza bakarra zen. Eta hor, bat-batean, Egan taldekoak agertu ziren. Guretzako sorpresa handia izan zen, besteak beste, The Beatles, Queen eta Crosby, Stills eta Nashen bertsioak egiten baitzituzten. Koroak ere egiten zituzten, eta hori hemen ez da askotan landu izan, taldeko lau kideek kantatzearena. Igandeetan frontoian izaten ziren dantzaldietara agertu ziren, halako batean, Eganekoak eta, rock gogorra izan gabe, doinu mugituagoak ziren. Han hasi zen benetako aldaketa. Franco hil eta arnasa hartzen hasi gineneko garaiak izan ziren.
Non ikasi zenuen zuk perkusioa?
Erabat autodidakta izan naiz. Ez dut inoiz ikasketarik egin. Ofizioak eman dit abilidadea. Oso artaburua ez bazara, behintzat, hain gaztetan hasita, errazagoa da ikastea, edozer gauza xurgatzeko prest egoten zara. Musikarentzako erraztasuna izan dut betidanik, erritmo ona izan dut, bereziki. Behin karrera bat hasten duzuenean, zure trikimailuak asmatzen dituzu, eta apunteak hartzeko modua egiten duzu. Moldatu izan naiz. Baina, egia da, sentitu izan dudala ardura ere. Jendearekin jotzeko hots egiten zidaten ona nintzelakoan eta, gero, nire artean pentsatzen nuen: «Orain nola defendatuko dut nik hau?».
Sakre taldekoekin ere ibili zinen bolada batean.
Bai, orduan hasi nintzen benetako bateria batekin jotzen; ordura arte, Kikerekin, kaxa batekin eta plastiko batekin moldatzen nintzelako. Alegian entseatzen zuten Sakrekoek, eta gu hara joaten ginen. Haiek bazuten Gaizka izeneko plaza talde bat eta, bateria jotzailea soldaduskara joan zenean, nik ordezkatu nuen kontzerturen batean. 15 bat urte izango nituen orduan, ez zen gauza erabat serioa, eta ez zitzaidan burutik pasatu ere egiten, inora irits nintekeenik musika munduan.
Maisurik izan al duzu inoiz?
Ez. Baina beti eskertu izan dut Paco Diazek eskaini zidan laguntza. Musical 72 Donostiako musika dendan egiten zuen lan, eta ni hara gerturatzen nintzen, baketak edo bateriarentzat platerak erostera. Suitzan egondakoa zen, eta tronpeta karrera ere bazuen. Urte haietan, funk talde batean zebilen, eta gero Akelarren hasi zen bateria jotzaile. Nik gertutik jarraitzen nuen bere lana, eta hasieratik ondo moldatu ginen elkarrekin. 16 urte nituela, berak hots egin zidan Imanolekin hasteko. Kontatu zidan bazela Pariseko erbestetik itzulia zen kantari euskaldun bat, bateria bila zebilena, ea berekin hasi nahi ote nuen. Asko eskertzen diot Pacori aukera hori eman izana, kontuan hartuta, berak ez ninduela sekula bateria jotzen entzun. Nigan konfiantza izan zuen, eta esan liteke hor abiatu zela nire karrera.
Franco hil ondorengo lehenengo urteak ziren. Zein musika entzuten zen orduan?
Deep Purple, Pink Floyd edota Uriah Heep taldeen garaia zen, rock gogorra eta progresiboa zen. Gero hasi ziren Yes, Genesis, Camel, King Crimson... Rock sinfonikoa deitzen zitzaion horri. Rock amerikarra ere orduantxe hasi zen guregana iristen; Crosby, Stills, Nash eta James Taylor bezalakoak, rock-folkaren barruan sar ditzakegunak. Ni horrek erakartzen ninduen gehien. Rock amerikarraren soinua eta produkzioak erakarri izan nau betidanik. Ni ez naiz sekula izan oso kañeroa, nahiz eta tokatu izan zaidan horrelakoak jotzea ere.
Garai hartako musikariek badute bertutetsuak izatearen fama.
Bai. Banda horiek bazuten gaitasun hori, baina gu hortik oso urruti geratzen ginen. Zulotxo batetik ikusiko nituzke garai hartako gure emanaldiak.
1980an Itoizen bigarren disko luzean, 'Ezequiel' izenekoan, parte hartu zenuen. Nola sortu zitzaizun aukera?
Bada, ez dakit ondo esaten. Garai hartan, ez zebilen hainbeste jende musika munduan eta, ni, ordurako, Imanolekin nenbilen. Oskorrirekin eta Iñaki Eizmendirekin askotan tokatzen ginen. Orduan ezagutu nuen Juan Carlos Perez, eta ondo moldatu ginen. Karlos Gimenezi, Santi Gimenezi eta hiruroi hots egin zigun, Ezequiel diskoan parte hartzeko. Lan kontzeptuala izan zen, kantuak bata bestearekin lotuta zeuden, opera rocka deitzen zion Juan Carlosek. Askok esaten dute Itoizen disko onena izan zela hura. Nik duela gutxi ikusi dut, diskoa aurkeztuz eskaini genuen kontzertuetako baten bideoa, YouTuben. Desastre aritu ginela iruditzen zait, baina, akaso, bere testuinguruan jarriz gero, meritua du guk jotzen genuen bezala jotzeak.
Musikalki garai interesgarriak izan ziren, baina baita politikoki ere.
Bai. Franco hil zenean nik 16 urte nituen, eta hurrengo urtean hasi nintzen, Imanolekin, bateria jotzaile. Harreman ona geneukan Ez Dok Amairuko kide izan zirenekin, Mikel Laboa, Benito Lertxundi, Xabier Lete eta hauekin; baina, irudipena daukat, gure zirkuituan gehiago mugitzen zirela Iñaki Eizmendi, Oskorri, Gontzal Mendibil eta horiek. Garai hartan politikaz tutik ez nuen ulertzen, baina, orain, pentsatzen jarrita, politikak izango zuen horretan guztian zerikusirik.
Zuk zeuk ere ba al zenuen kezka politikorik?
Nahiz eta hemen jaioa izan, ez naiz hain joera abertzalekoa izan; beti izan ditut kezka sozialagoak. Autore anarkistak eta Marxen Manifestu Komunista irakurri nituen orduan. Auskalo horretatik guztitik zer ulertu eta geratu ote zitzaidan. Imanolen kasuan ere, osagai identitarioa txikiagoa zen, eta bere musikan presentzia handiagoa zuten langile borrokek. Gogoan dut Ezkerraldean asko aritzen ginela, eta, han, publikoa erdalduna zen, gehientsuena. PCEko festa batean ere jo genuen behin, Madrilgo Casa del Campon, Pasionaria eta Carrillo ondoan genituela; Marisol, Antonio Gades eta Ovidi Montllor ere han ziren. Pentsa, ni bezalako gazte batentzat zer zen hura.
Pribilegioa izango zen jende hori ezagutzea.
Bai, dudarik gabe. Paco Ibañez ezagutu nuenean bezala. Olimpian grabatutako disko hori mila aldiz entzuna nuen etxean eta, gero, bat-batean, kamerino batean aurrez aurre neukan. Horrek ikaragarrizko zirrara eragiten zidan. Gehiago hunkitu izan nau jende klase horrekin tratua izateak, gerora, bertatik bertara ezagutu ahal izan ditudan Metallica, Red Hot Chili Peppers, Pretenders edo Status Quo bezalako bandak ezagutzea baino.
Imanolen ondoan Klabelin Komik taldean aritu zinen. Luze iraun al zuen taldeak?
Imanol beste musikari batzuekin kolaboratzen hasi zen hurrengo urteetan, baina perkusioan nik lagundu nion, gerora atera zituen diskoetan. Handik urte batzuetara esan zidan, ez zuela, behin ere, beste bateria batekin ez jo, ezta grabatu ere. Berez, ez zen oso bateriazalea eta, bera bezalako beste kantautoreen gisara, askotan ez zituen patroi zehatzak eskatzen; sentsazioak edo koloreak baizik. Nik, gutxi gorabehera, asmatzen nuen Imanol maneiatzen, eta banekien zenbait gauza bere eskemetan sartuko zirela. Estimu handitan ninduen, eta bazidan errespetua ere; bateria jotzaile ona iruditzen nintzaion. Konplizitate handia genuen.
Gero, istripu bat izan nuen, eta bi urte eman nituen jo gabe. Bueltatu nintzenean, urtebete inguru dantza talde batean eman nuen eta, gero, Nafarroako Astro orkestratik deitu ninduten. Corellan bizi ginen, landetxe batean, eta oso esperientzia interesgarria izan zen.
Han Serafin Zubiri ezagutu zenuen.
Bai. Erriberan nengoela ezagutu nuen eta, bere bitartez, klase horretako musikari gehiagorekin hartu emana egin nuen, Espainia aldean musica ligera esaten zitzaion horretan aritzen zirenak. Batzuetan lotsa ere ematen dit musikari horiekin ibili nintzela esateak, baina, egia esan, irakaspen handia izan zen niretzat. Gaur egun ezberdina izan daiteke, baina, garai hartan, fama esaten zitzaion maila horretara iritsitakoak, gogor lan egindakoak ziren. Irabazita zeukaten. Tokirik ziztrinenetan jotakoak ziren, izan daitekeen musika ekiporik txarrenarekin. Eskarmentu handiko musikariak ezagutu nituen garai hartan, aurrez gaizki pasatu zutenak. Gero, pertsonalki, izan daitezke amorragarriak, baina aitortu behar zaie musikari bezala duten bagajea.
Nik asko ikasi nuen garai hartan. Kanariar Uharteetakoa zen Jose Velezekin denbora dezente eman nuen, eta oso zorrotza zen bere musikariekin. Eskain zezakeen kontzertu bat 30.000 ikusleren aurrean, zezen plazan, eta Manolete bezala trata zezaketen, eta, hurrena, 15 pertsonaren aurrean kantatu, eta taberna zulo bateko komunean arropaz aldatzeko gai zen. Publikoarekiko errespetu handia zuen, deitzen zioten tokietan kantatzeko prest agertzen zen, eta beti irribarre batekin. Jendaurrean, bai, hortz handi horiek erakutsiko zituen, baina, konpas batean huts egiten bazenuen, buelta erdia eman, eta «akabatuko haut» zioen aurpegi batekin begiratzen zintuen.
Garai hartan zer nolako musika egiten zenuten?
Musika konplikatuagoa zela esango nuke, pop musikan egiten ez ziren moldaketak egiten ziren kantuetan. Pop musikan, bi patroi erritmiko eta hiru patroi harmoniko daude; ez da ezer pasatzen. Kantu batekin asma dezakezu, baina bateria jotzaile batentzat aspergarria ere suertatzen da, beti berdina jotzea. Eta ez diot ezer kendu nahi, kantu polit bat konposatzea ez baita erraza. Asmatu beharra dago zure zigilu pertsonala jartzen, baina, behin gutxi gorabehera moldatuz gero, dena emanda dator, promozio sistema oso bat dagoelako hori zabaltzen joateko. Urbil merkatalgunera joatea bezala da: beti berdina erosten bukatzen duzu, funtzionatzen duen patroi bat delako.
Horren guztiaren ostean, 21 Japonesas taldetik hots egin zizuten. Nola egin zuten harremana zurekin?
Nik Luis Camino ezagutzen nuen. Izukaitz taldeko perkusionista izan zen eta, hamabost urte lehenago, Imanolekin nenbilela, egokitu ginen behin baino gehiagotan. Ordura arte, Luis eta Txetxo Bengoetxea zebiltzan elkarrekin, eta erritmo kaxa bat erabiltzen zuten. Zuzenekoren bat egin zuten eta, kontuak funtzionatzen zuela ikusita, pentsatu zuten teklatu bat eta bateria bat eranstea formazioari. Orduan hots egin zidaten, eta ni nekatu xamar nenbilen, etxetik kanpora, Madril inguruan ibiltzen nintzelako beti. Banuen gogoa hona gerturatzeko, eta 21 Japonesas taldearen proiektuak nire jakin-mina piztu zuen. Bazuen zerbait berezia. Hiru disko grabatu genituen Londonen, eta oso urte ederrak izan ziren. Ez zen pelotazo bat izan, baina, egiten genuen musikak toki askotan sarbidea zuenez, bolo asko egin genituen. Donostiako Jazzaldian, musika berrien jaialdietan edota jatorrizko musiken ingurukoetan jo genuen.
Zergatik bukatu zen taldearen ibilbidea?
Hiru edo lau urte eman nituen 21 Japonesasen. Taldeko liderrak zirenak, Luis eta Txetxo, elkarrekin haserretu ziren, eta gitarra jotzaileak bere buruaz beste egin zuen. Ordura arte, taldea bere gisara joaten zen, eta, garaitsu hartan, single batek arrakasta izan zuela ikusita, interes komertzialak agertzen hasi ziren. Warnerrekoak gerturatu zitzaizkigun, look jakin bat eraman behar genuela, eta hitzak aldatu behar genituela esanez; betiko pelikula, alegia. Hortxe bukatu zen taldea.
Proiektu are handiagoetan sartu zinen, orduan.
Aurrez, Duncan Dhu taldearekin, inoiz jo izan genuen kontzerturen batean, eta Mikel Erentxuni gustatu egiten zitzaion nire jotzeko era. Garai hartan, Madrilgo bateria jotzaileak taldea utziko zuela-eta, niregana jo zuten, interesik ote nuen galdezka. Orduan hasi nintzen. Bere bakarkako ibilbidea abiatu, eta urte batzuk eman nituen berarekin. Diego Vasallok tarteka ateratako diskoetan parte hartu nuen eta, gero, biak berriz ere elkartu, eta Duncan Dhuren itzulera egitea erabaki zutenean, beraiekin ibili nintzen. Bira bat prestatu zuten eta taldearen ibilbide osoko kantuak eskaintzen zituzten. Mundu osoa zeharkatu genuen eta, Mexikon geundela, istripu bat izan genuen, 2000. urtean. Oso larria izan zen. Soinu teknikaria hil egin zen ezbehar hartan, eta nik saihetsak kolpatu eta kaskezurra hautsi nuen, hiru lekutan.
Istripu hark asko markatu al zintuen?
Bai. Bi urte geldirik eman nituen, zauriak sendatzen. Berriz ere, sortu zitzaidan Mikelekin Mexikora itzultzeko aukera, baina istripua gogoan hartuta, atzera egin nuen. Juxtu Alex Ubagorekin zebilen orduan Karlos Aranzegi, eta trukea egin genuen, konpainia bera zenez, berak Mikel Erentxunekin egin zuen bira, eta ni Alex Ubagorekin geratu nintzen, hemen inguruan.
Istripua gertatuta, buelta asko eman nizkion buruari. Ordurako banituen 45 urte, eta beti etxetik kanpora egon beharra astuna egiten zitzaidan. Neure buruari planteatu nion, 14 urterekin abiatu nuen karrera horrek, ia oharkabean hasi nuenak, zentzurik ba ote zuen nire adinarekin. Motibaziorik gabe nengoen, eta errepikakorra zen guztia. Nire ofizioa zen, baina ikusten nuen ez zela ezer apartekorik gertatuko, betikoa zen. Beti gauez, droga asko... Mundu horretatik aldendu nahi nuen. Musikalki ere misterio handirik ez zuen egiten nuenak. Kontua da, erreta nengoela.
Musika utzi eta txofer hasi zinen. Nola egin zenuen aldaketa?
Ez nuen nahikoa diru pilatu lanik gabe bizitzeko. Musikari ibili nintzen garaietatik ezagutzen nituen gidari batzuk, eta banuen konfiantza haiekin. Hasieran musika jaialdi batzuk egin nituen: taldeen bila Hondarribiko aireportura joan, eta nik eramaten nituen Donostiara edo kontzertua zeukaten tokira. Halako batean, Fito Cabralesek gidaria behar zuela eta, berekin hasteko aukera eman zidaten. Soldadito marinero singlearen garaiak ziren, eta ziztu bizian egin zuen gora Fitok. Bira hasi nuen berarekin. Gidatzea gustatzen zitzaidan eta musikariak ere ezagutzen nituen, eta kide bat gehiago nintzen.
Zein artistarekin aritu zinen gidari bezala?
Fitorekin eta Extremodurorekin bira osoak egin nituen. Baina, gero, puntualki, Serrat, Sabina, Coti eta horrelako jendearekin ere aritu izan nintzen. Sei urte eman nituen orotara. Musika jaialdietarako ere hots egiten zidaten, Sonar, BBK Live eta horrelakoetatik, eta nahikoa lan estresagarria zen: aireportua, jatetxeak, hotelak, kontzertuak,... Alde batetik bestera presaka ibili behar izaten genuen. Metallica, Red Hot Chili Peppers... Banda handiak lagundu nituen, eta jende berezia da, zinez.
Lanbide hori utzi eta Tolosara itzuli zinen.
Bai, badirudi, bizitzak askotan zirrikitu batzuetatik eramaten zaituela, pauso jakin batzuk eman ditzazun. Aita aurreko abenduan hil zitzaigun, eta amak 94 urte ditu. Etxe inguruan geratzea erabaki nuen, haiek zaintzeko asmoz.
Inoiz irakasle bezala aritu izan zara?
Bai, etxean gitarra klaseak eman izan ditut. Ni, berez, perkusionista naiz, baina gitarrarekin moldatzen naiz, eta errazagoa egiten zait bateria nola jo erakustea baino.
Kolaborazioak ere egin izan dituzu, hala ere. Musika ez du zu erabat utzi?
Ez da erraza izaten, eta tarteka sortzen zaizkit musikariekin aritzeko aukerak. Azkena, Iker Laurobarekin. Eta ederki moldatu ginen. Oso giro ona izan genuen elkarrekin, nirekin batera Iñigo Asensio, Itsaso Etxebeste, Ander Zubillaga eta Leire Berasaluze aritu ziren. Eta, nik uste, oso emaitza duina atera zela. Ikerrek sentsibilitate handia du, eta gitarra oso ondo jotzen du. Nik eskuillekin laguntzen nion, oso modu lasaian.
Nola ikusten duzu musikaren egoera gaur egun sortzaileentzat?
Oso zaila da. Askotan musikarien lana ez da baloratzen. Iritsi gara une batera, non musikariek, nonbait jotzeagatik, ordaindu egin behar duten eta, gero, gauzak ondo aterazen badira, zerbait jaso dezakezu bueltan.
Zuk garai onak bizi izan dituzu, hala ere.
Bai, ziurrenik, inoiz izan diren garairik onenak, eta behin ere itzuliko ez direnak. 1980ko hamarkadan, PSOE Espainiako Gobernura sartu zeneko hartan, dirua zegoen, eta inbertitu egiten zuten kontzertu eta horrelakoetan. Hala ere, iruditzen zait gutxi ginela. Ni bezalako bateria jotzaileak, Tolosan, gaur egun, hogeitaka egongo dira, baina, garai hartan, ni bakarra nintzen. Ezin izaten nuen toki denetara iritsi. ETBtik hots egiten ziguten, Imanolekin aritzen nintzen, kolaborazioak egiten nituen...
Zertan aldatu da musika, zure ustez?
Guztia aldatu dela esango nuke. Begira iezadazu: garai hartan, musikarik jakin gabe, ni nintzen nabarmentzen zena. Gaur kalitate handia dute musikariek, oro har. Gazte taldeak ikusten ditut, eta harrituta geratzen naiz duten mailarekin. Gurekin alderatuta, guk jotzen genuena baino gehiago jotzen dute, eta hobeto. Baina, gaur egun, ez dago jarraikortasunik eta zailagoa da toki bat egitea. Irautea oso konplikatua da.
Zein musika entzuten duzu orain?
Azkenaldian, Piazzola argentinarra asko entzun izan dut. Musika folklorikoa, Afrika hegoaldekoa gustatzen zait asko. Lehen gustu finko batzuk nituen, Sting, James Taylor eta horrelakoak, baina musikari horiek gero eta helduagoak dira, eta gero eta gutxiago aportatzen didate. Musika komertziala ia ez dut entzuten. Aurrekoan De Pedro entzun nuen, eta asko gustatu zitzaidan. Pertsonalitate handia duela iruditzen zait.
Nostalgikoa zara?
Ez. Batzuetan pentsatzen dut ez naizela nostalgikoa, gogor egiten diodalako neure buruari, baina, egiatan, ez naiz nostalgikoa, berez ez naizelako horrelakoa. Ez neskalagunekin, ez lagunekin, ez pasatu ziren gauzekin. Orain, adibidez, Imanoli buruz hitz egin dugunean, gustura gogoratzen dut: «Zeinen ederra izan zen», pentsatzen dut nire artean. Baina garai hura pasatu zen, eta ez nuke errepikatuko.
