ELKARRIZKETAK

Etorkizuna amesten

Erabiltzailearen aurpegia Josu Ozaita

Leire Saizar, Uxue Artola, Ainhoa Artola eta Aintzane Garmendia. N.R.A.

Behar bat sentitzen zuten elkartzeko, eta udalaren ekimenari esker, bertako elikagaien aldeko taldea sortu dute. Parte hartze prozesuan ateratako hainbat ondorio izango dituzte ipar orratz. Mugimendua indartu da, baina Amezketan badaramate denbora lanean, eta ez da kasualitatea izan elkarlan hau sortu izana.

Larrondoko mendiarekin lanketa berezia egin dute, Aralarko belardiez gain, negurako belardiak eskuragarri jarriaz. San Martingo etxoletan, udan zehar Argaia Goenako hanburgesak eskaintzen dituzte. Udalak antolaturiko ekimenetan bertako elikagaiak izatea zaintzen dute, bertako langileentzako eguberrietako otarra bertako produktuekin osatuz, esaterako, edota, edozein janka denean, bertako jakiak eskainiz. Iaz, ostiraleroko azoka martxan jarri zuten, bertako elikagaiak hurbiltzeko herritarrei. Herritar talde batek, ostiralero bertan erostea ekarri du honek. Mondeju azoka antolatu dute bi urtez, jatetxe eta etxeetako mondejuak eskainiz. Irailean, Muxal haragi festa antolatu zuten, animalia honen haragia formatu desberdinetan eta festa moduan gerturatuz.

Aintzane Garmendia, Ainhoa Artola, Leire Saizar eta Uxue Artola. N.R.A.

Eta hemendik aurrera zer? Apirilean elkartu ziren lehendabiziko aldiz San Martinen bertan, bilera egiteko. Dinamikari izena jarri ostean, lanketa desberdinak jarriko dituzte martxan. Batetik, komunikazioa: Amezketa dena ikusgarri egin nahi dute, bertako baserriak indartu, dituzten balioengatik. Lanpostuez gain, elikagaiak sortzeaz gain, eragin asko dituztelako: ezinbestekoak mundu jasangarriagoa izateko.

Bestetik, komertzializazioa landu nahi dute. Beste herrietako lanketak ezagutu ostean, Amezketari egokituriko formula landu eta sortu nahi dute. Herri bezala, kontsumo ohituren inguruan hausnartzea ere garrantzitsua izango da, eta hori lantzeko dinamikak jarriko dituzte martxan, hala nola, eskolarekin lanketak eginez edota sukaldaritza ikastaroak antolatuz. Eta, seguru dinamika berriak martxan jarriko dituztela.

Ilusioa ereiten denean, fruituak jaso egiten dira. Fruituak jasotzen badira, jateko aukera izaten da.

 

Leire Saizar: «Hazitik ogirainoko lan guztia egiten dugu elkarlanean»

 

2012an ireki zuen ofizialki Eguzkileire okindegia Leire Saizarrek. Proiektu berezia da, bertakoa eta naturala delako. Bertakoa, Euskal Herria aintzat hartuta, prozesu guztia burutzen dutelako, hazitik hasi eta ogi beroa eskuetan hartu eta banaketa egiteraino. Euskal Herriaren eraikuntzan eta harreman sarean beraien aletxoa jarri nahi dute. Hala, euren gari haziak Arabako eta Nafarroako nekazariekin elkarlanean, gari ereiten dute haien lurretan. Tratu zuzenaren bidez, gari hori erosten diete. Errota martxan ikustea ikusgarria da, eta bertan bilakatzen dute garia irin. Baita labea eta eskulana ere.

Nola egiten duzue ogia, hazitik hasita?

Gure prozesua ondorengoa da: eman hazia baserritarrari eta hazi horretatik garia sortu. Gari hori garbitu eta hona ekarri. Tratu zuzena. Gure haziarekin ari gara. Hazitik etortzen dena, erabili. Gure analisia da: irina bihurtu eta haren usain eta portaerak ikusi. Eta gero, ogia eta pasta bihurtu. Azaroan ereiten da. Eta sanferminetan jaso. Haurdunaldi baten tankerakoa, 9 hilabetekoa. Zer gari mota den ere, espelta adibidez, beranduago etortzen da.

Zuen hazi nahasketa propioa duzue, honenbestez.

Eguzkileire nahasketak 100 barietate desberdin izango ditu: Frantziako 54 barietate, beste batek emandako 17, gure 21, Arabako batzuk —Sadaba gorria...—. Zaku batean dena nahastu eta hori erabiltzen dugu. Denborarekin barietate indartsuek eutsiko diote, eta besteak desagertu: 375 kilo ditugu izoztuta, Lohitzun semeari utziko diogun herentzia horixe da.

Ogia modu naturalean eginda.

Gure ama oreak 13 urte dituela esan dezakegu. Sei ogi desberdin egiten ditugu, baita gozoak ere. Eguberrietan turroiekin ere aritzen gara, eta urte osoan irina, herriaren zerbitzura.

 

Aintzane Garmendia: «Ilargiarekin batera egiten dugu lan»

 

Ez da geldirik egotekoa Aintzane Garmendia, Argaia Goena baserriko kideetako bat. Ia duela 10 urte hasi zen zuzenean saltzen, eta gaur egun, txekorkia, oilaskoa eta txerrikia saltzen ditu. Furgonetan etxez etxe ez bada, azokaren batean edo irratian baserriko bizimodua gizarteari zabaltzen topatuko duzue. Denbora igaro bada ere, ilusioa ez da amaitu, eta amets berriekin jarraitzen du.

Zein da zuen produktuen berezitasuna?

Garai bateko baserri bat, animalia gutxi dituena, baina askotarikoak: txerriak, behiak, oilaskoak... Txerrikia freskoan eta elaboratuak: txorixoa, saltxitxoia, eta aurki urdaiazpikoa. Garai bateko baserriari eutsi nahi diogu, guk zuzenean salduz etxerainoko zerbitzuarekin. Jendeak apreziatzen gaitu haragiaren zaporea oso autentikoa delako.

Jasangarritasun horri ematen diozue garrantzia.

Animalia guztiak kanpoan bizi dira, txekorra bakarrik da azken hiru hilabeteetan barrura sartzen duguna, giharrak pixka bat biguntzeko. Bestela xerrak gogor samarrak geratuko lirateke. Txistorra eta txorixoa, adobatuak, inongo kontserbagarririk gabe. Ilargiarekin ibiltzen gara lanean: Ilbehera dagoenean —ez betiko ilbehera—: ilargia beheko indarrean dagoenean, masak preparatzen ditugu. Haragiei ere, zuhaitzei-eta bezala, ilargiak eragiten die; ilargia gorako indarrean dagoenean, biziago egongo da, piztuago. Orduan hilko bagenu animalia, bigarren hiltze bat izango luke. Eta orduan haragia usaiekin edo tejo gustuarekin hasiko litzateke. Aldiz, ilargia beheko indarrean dagoela hiltzen badugu animalia, haragia apalago dago, sosegatuago. Iraungitze data ere luzeagoa izaten du.

Hara!

Animalien ongizatea erdian dago. Dena haragia da, baina diferentea da industriarekin alderatuz: produktu diferenteak, egiteko modu diferentek, mundua ikusteko modu diferentek... Belarrarekin kontaktua izaten segitzen dute gureek. Beraien bizi baldintzak ez dira erabat kartzelan dagoen animalia batenak. Naturan parte izaten segitzen dute, ez gure produktu soila.

Zer badarabilkizu buruan berrikuntza moduan?

Bai, gauza asko, ikusiko dugu zein forma hartzen duen. Izango duzu gure berri...

 

Uxue Artola: «Lurra ondo tratatzen baduzu, bueltan gehiago emango dizu»

 

Duela hiru urte, afizioa izan dutena, ofizio bilakatzea erabaki zuten. Gustura daude ibilbidearekin, Uxue Artolaren hitzetan. Aralarren uda igarotzen duten moxal haragia saltzen dute, zuzenean, edo, bertako produktuak babesten dituzten jatetxeekin elkarlanean. Sare sozialetan ere, bere bizimodua erakusten du.

Zein desberdintasun ditu zuen moxal haragiak?

Haragi desberdina da: digestioa egiteko erraza, burdin asko duena, grasa gutxi eta osasuntsua. Diotenez, nahiz eta haragi gorria izan, propietate ikuspegitik zuria bezalakoa da.

Proiektu bakarra Gipuzkoan, zuzenean moxal haragia salduz.

Ikuspegi berritzailea eman nahi izan diogu komertzializazioari dagokionez, eta baita maneiu ikuspegitik: belardien kudeaketa errotazio bidez egiten dugu, animalia desberdinekin, biodibertsitatea zainduz. Abereak ia urte osoan belaze desberdinetan ibiltzen dira, gps bidez kontrolatzen ditugu non ibiltzen diren. Bestetik, belar naturalekin egindako harriak erabiltzen ditugu, eztula kentzeko edo parasitoak hiltzeko, ahalik eta modu naturalenean.

Xaxi ardiekin ere hasi zara.

Xaxi ardia, sasi artean edo mendian ibiltzen den ardia da. Esan daiteke, latxa arkumea eta antxumearekin tarteko zerbait dela haragi bezala, haragi berezia. Iaz hasi ginen lanketan, eta orain kozinaturik ere saltzen hasi gara.

 

Ainhoa Artola: «Zuzenean haragia saltzea erabaki genuen, bertatik bizi ahal izateko»

 

Jaio izan direnetik baserriko martxa ezagutu dute, eta horrek eragina izan du bertako seme-alabengan. Kanpoan lanean aritu badira ere, baserriko bizimodua gustatzen zaie. Hala, Ainhoa Artolak, 2017. urtean baserritik bizitzea erabaki zuen. Hainbat aukera aztertu ondoren, txerriak jartzea erabaki zuen, txekorrekin batera. Asko gustatzen zaio bizimodu hau.

Zuzeneko salmentaren hautua egin zenuten.

Txerriak saltzeko Basatxerri elkartean gaude. Txekorki paketeak saltzeko, harategiaz gain, kartelak jarri eta mezu bidez zabaltzen dugu aukera, zuzenean saltzeko. Instagram kontua ere sortuta dugu.

Apustua egin zenuten.

Beti borrokan genbiltzan, eta zuzeneko harreman horrek ere erakartzen gintuen. Hasieran, kezka genuen: «Jendeak erantzungo ote du?». Bezero finko batzuk lortu ditugu, eta hilabetero txekor bat saltzen dugu. Jende bat kontzientziatuta dago, baina nik uste, jende gehiagorengana irits gaitezkeela oraindik.

Gazteen ekarpena izan da.

Gure gurasoak ere honetan aritu dira. Bere garaian, lau baserri elkartu eta pentsu formula propioa sortu zuten. Garestiagoa da, baina elikagai hobea da abereentzat. Eta hori haragian islatzen da. Jende askok esaten digu haragia oso goxoa dagoela, eta hori animoa da aurrera egiteko.

Ez diogu hau kapritxo hutsagatik: lagun gaitzazu . Eduki hau guztia doan ikus dezakezu euskarazko hitzik gabeko Tolosaldea ez dugulako irudikatzen. Atarikide, iragarle eta erakunde askoren laguntzarik gabe ez litzateke posible hori. Gero eta komunitate handiagoa sortu, orduan eta sendoagoa izango da Ataria: zurekin, zuekin. Ez utzi biharko gaur egin dezakezun hori: egin zaitez Atarikide!


EGIN ATARIKIDE!