Azken batean, eguneroko zurrunbilo zorotik ihes egiteko egun eroak dira, baita arnasa hartzeko egun aproposak ere. Hala ere, euskararen arnasgune den eskualdeko inauteririk jendetsuenean, itolarri apur bat ere senti genezake egun hauetan. Kantuak zioen moduan, «en Tolosa, Inauteriak».
Karroza zein konpartsetako megafoniei inauterietako protagonismoaren zati handi bat (agintea esatea gehitxo?) eman diegun honetan, badira parodia edo antzerkiaren aldeko apustua egiten dutenak, euskara lau haizetara zabalduz dihardutenak, antzina Ramos Azkaratek eta konpainiak bertsoen bidez egiten zuten tankeran. Poz handia hartu ohi dut halako proposamenekin topo egiten dudanean (Tolosako herriyak ere bai, segur aski).
Dena den, esan genezake azken urteetan bestelako ereduak direla nagusi karroza eta konpartsen artean: diskoteka ibiltariak. Hori bai, ibilbide luzerik ez dute egiten gehienek; ordu luzez anoa gunean ez atzera, ez aurrera. Eta agian batzuk harritu egingo dira karroza eta konpartsetako megafonietako musikan erdarak nagusi direlako. Baina parranda giroan nagusi den musika da gazte eta ez hain gazteek kalean ere entzun nahi dutena.
Izango dira, noski, musika zerrendetan euskararen presentzia bermatzeko ahalegina egingo dutenak. Apustu hori egingo dutenek frogatuko dute parranda ere egin litekeela Zetak, Malakias, Süne, Hemendik at, Xiberoots edo Duplaren erritmora. Bejondeiela.
Zuzeneko musika emanaldietan euskarak presentzia handiagoa izango duela dirudi. Txosnetan eta beste zenbait txokotan euskarazko proposamenak taularatuko dituzten hainbat kontzertu eta erromeriarekin gozatu ahal izango dugu aurtengoan ere.
«Inauterietako kantuei esker, Uxolaren, Tximelaren edo Ramos Azkarateren hitzak belaunaldiz belaunaldi gorde eta transmititu ditugu»
Eta zer litzateke Tolosako inauteria txarangarik gabe? Ekarpen izugarria egiten dute, inauterizaleak dantzan eta kantuan jarriz. Inauterietako kantuei esker, Uxolaren, Tximelaren edo Ramos Azkarateren hitzak belaunaldiz belaundaldi gorde eta transmititu ditugu. Baina inauterietako kantuak aipatuta, badira irabazi beharreko espazioak ere. Beste urte batez, ahots ugari entzungo ditugu «baila, negra, la marimba con ardor» oihukatuz. Erreparatu al diozue, ordea, kantatzen ari garen horri? 2025ean halako letrak kantatzen jarraitu behar al dugu?
Kantuari Xabier Telleriak jarritako euskarazko hitzek alternatiba egokia eskaintzen digute. Txikienek eskolan horrela ikasten dute; beraz, nagusiagook ere egin beharko dugu ahalegina letra ikasteko, ezta? Beltzak dantzan jartzea baino, hobe izango da euskararen doinuan mihiak mugituz gorputzak dantzan jartzea.
Mugi, mugi gorputz hori
gogotsu
zure dantzak
jartzen nau dantzan
berdin zait gorria izan,
horia, zuria edo beltzarana.
Dantzan hasitakoan
dantzan hasitakoan
nahiz ta gorriak ikusi
ez gara gorritzen
txantxo azpian.