«Galdera bat erantzuteari uko egiten diozun bakoitzean, beste pertsonari bere baliabideak erabiltzen laguntzen diozu». Fritz Perls.
Oso gutxitan pizten dut telebista eta ez dut topo egiten epaitzen diren lehiakide saio horietako batekin. Munduari talentua erakutsi nahian, lehiakideek ezin dute tentsio-rictus bat alde batera utzi, eta beren emanaldiaren edo interpretazioaren segundo bakoitzean giroan nabari da akatsik ez egiteko presioa. Janaria prestatu nahi izanez gero, alde batetik bestera ikusten dira, oso gutxitan gozatzen, alarma-egoeran egiten zaizkien probak egiten, osagaiak isurtzen eta kideekin nerbioak galtzen, epaileen begirada pantokratikoaren pean. Ez dio axola zer egiten duten, ez du inolako baliorik egiten dutenak, Ristoek, Edurneek, Rosarioek, Jordiek, Pazpadillek, Melendiek eta gaur egungo gainerako autoritate-figurek, entseguetan eta emanaldian zehar buruan bueltaka izan duten galderari erantzuten dioten arte: «Nola egin dut ?», «Hobeto egin nezakeen?», «Zein dira nire indarrak eta nire ahuleziak?». Eta ikusle gisa, show bat ikusteari utzi diogu, ebaluazio bat ikusteko, eta «zer moduz egon naiz?» galdera, eta irribarre behartuen azpian ezkutatu nahi den mina eta desilusioa, ikuskizun bera bihurtzeko. Norbait abesten, sukaldatzen, dantzatzen, josten eta jakin ezazu zer gehiago egiten ikusten dugu eta gero ustezko aditu batzuek haien irizpidea ez baita inoiz zalantzan jartzen, errukirik gabe epaitzen dute, bullying-era modu arriskutsuan hurbilduz. Iritsi gara puntu batera non kontua ez den gauzak egitea, baizik eta gauzak egitea eta gero galdetzea «hobeto egin nezakeen?».
«Zer moduz egin dut?», edo «zer iruditzen zaizu?» galdera hauek gure eguneroko ekintzarik hutsalenetan ere ikusten ditugu, eta sare sozialetan argazki, irudi eta esaldiekin egiten dugu topo, gure zirkulu hurbilenari zein guztiz ezezagunei zuzenduak, zerbait komunikatu nahi dugunekin eta feedback preziatua berriro lortu nahi dugunekin. Askotan, mezuak, irudi, hitz edo bietakoak, positiboak izan ohi dira, edo positibo faltsu bat, non bizitzaren zati bat erakusten den: ahuakatea duen gosari batetik Eiffel dorrearen ondoko selfie batera, suposatzen dela zein eder, bizkor, ausart eta zorionekoak garen transmititzen duela, hain zuzen ere, zein ederrak, bizkorrak, ausartak eta zorionekoak garen esan diezaguten bilatuz, agerian geratuz irudi pertsonalaren eraikuntza horiek berekin dakarten manipulazio inplizitua. Baina esperientzia bat mezu bihurtzen badugu, esperientziak helburu izateari uzten dio, eta bitartekoa bilakatzen da, galdera bihurtzen da: «Zer iruditzen zaizu nire bizitza?».
Telebistako epaiketak ikusten ditudanean, eta sare sozialen iritzi-eskaria ikusten dudanean, nik ere galderak egiten dizkiot neure buruari: zer moduz egun batean gaizki ateratzen denari barre egiten badiogu? Zer axola dio janaria erretzen bada? Zer moduz zerbait egiten badugu hori egite hutsagatik, talenturik gabe? Eta egiten dugunean denbora gure alde badugu, eta ez kontra?
«Programa horiek gizarte infantilizatu baten isla dira, hitzaren zentzurik okerrenean, non hazkunde pertsonala askoren iritziak baldintzaten duen»
Berezkotasuna haurtzaroaren ezaugarria da. Nortasuna kanpoko mezuen bidez eratzen eta moldatzen da; mezu horiek esaten digute berez adierazten duguna onargarria den ala ez, edo gure beharrei erantzuten zaiela ikusten dugun ala ez. Programa horietan ezinbestean ikusi behar da gizarte infantilizatu baten isla, hitzaren zentzurik okerrenean, non hazkunde pertsonala askoren iritziak baldintzatzen duen. Esan diezazutela egin duzuna ondo edo gaizki dagoen, zuzena den ala ez, hobetu daitekeen ala ez, egiten ari zinela sentitu duzun moduari balio osoa kenduz (jakina, beste aldetik, gaizki, besteentzat egiteko zeundelako une oro, besteen iritziaren zain eta zure sentipenetatik oso deskonektatuta), heldutasunaren eta helduen bizitzaren guztiz kontrakoa da.
Psikoterapian, bakarka zein taldeka, feedbacka funtsezkoa da, eta helburua da pertsonak haur manipulazioak eta jarrerak alde batera uztea eta bere ekintzen ardura bere gain hartzeko gai izatea. Beste pertsona bati estrategiak, eta ez iritziak, eskaintzeko eta sustatzeko benetako nahia da. Horretarako, eta bizi ditugun denboren oso kontrakarrean, ebaluatu gabe, interpretatu gabe, pertsona heldugabetasunean mantentzen duen hazkunde pertsonala eragozten duten paternalismorik gabe, kontzientzia hartzea errazten du, eta, aitzitik, azterketa pertsonala arakatuz eta sustatuz, eta ulermena eta entzute aktiboa erakutsiz, pertsona feedback garrantzitsuenera irits dadin, hau da, bere buruari esatea «pertsona heldua naiz eta nire ekintzen erantzule egiten naiz».