Betidanik izan du gauza kolektiboetan parte hartzeko joera, gazte gaztetatik. Mikel Gonzalez-Etxeberri Peñagarikanok (Legorreta, 1959), hautagaitzaren buru izateko erronkari eutsi dio, «beldurrik gabe».
Zergatik erabaki duzu Elkarrekin Podemoseko zerrendaburu izatea?
Betidanik eduki dut gauza kolektiboetan parte hartzeko joera, gazte gaztetatik. Urte batzuetan Lekeition bizi izan nintzen eta han ere inplikatu nintzen gizarte kontuetan eta udalean bukatu nuen zinegotzi modura. Bizitzaren gora-beherak direla eta hemen Tolosaldean kokatu gara eta duela pare bat urte Roberto Uriarteren hitzaldi bat entzuteko aukera izan nuen Tolosan. Ukituta utzi ninduen. Podemos sortu berria zen eta interesgarria iruditu zitzaidan. Tolosako Podemosera gerturatzeko saiakera txiki bat egin nuen baina ez nintzen pertsonalki oso eroso sentitu eta atzera egin nuen. Gerora, Villabonan, asanblada ireki bat deitu zuten eta jakin-minez gerturatu nintzen. Ezagutu nituen taldekideak, zazpikote bat. Erosoago sentitu nintzen jende horrekin eta zirkulua aktibatzeko asmoa zutela esan zidaten. Podemosek baiezkoa eman zion proposamenari eta Villabonan sortu genuen egitura. Handik aurrera, udal hauteskundeei begira gure buruari galdetu genion, zergatik ez? Pausoa emateko erabakia hartu genuen eta zerrenda burua aukeratzerakoan, euskaldunena ni nintzenez eta esperientzia nuenez, ni aukeratu ninduten. Beldurrik ez diot eta eutsi egin diot erronkari.
Nola osatu duzue hautagaitza?
Amasa-Villabonako zirkulua dago oinarrian. Egia da ez garela asko. Boto emaileak, bai, badira. Hauteskunde onenetan 600 boto eskuratu baititu Podemosek, baina inskribatutako jendea gutxi da. Gure kide Carmen Salido mugimendu feministan ibiltzen da eta bere inguruneko jendeari enbidoa bota zien zerrenda osatzera animatuko ote ziren. Pare batek baiezkoa eman zuten. Tolosako eta Villabonako zirkuluetatik gertu zegoen jendearekin osatu dugu zerrenda.
Nola baloratzen duzue azkeneko agintaldiko kudeaketa?
Ez gara udal barruan egon eta ez dakigu esaten. Daukagun erreferentzia bakarra da, kalean egin diren zenbait mobilizazioetan EH Bilduko zinegotziekin topo egin eta haiek kontatu digutena. Zertxobait transmititu digute baino ez dugu egoera zehatz ezagutzen. Guk kanpotik ikusten dugunaz hitz egin dezakegu: Amavi aldizkariak nola funtzionatzen duen, webgunea nola daramaten, antolatzen diren ekitaldiak nola egiten diren... Nire gazteetako esperientziarekin konparatzen dut eta berehala etortzen zaizkit gogora EAJren gobernatzeko moduak eta jarrerak. Funtzionatzeko betiko modua da.
Parte hartzea eta gardentasuna hartu nahi dituzue iparrorratz. Zein neurri hartuko duzue hori gauzatzeko?
Zoritxarrez parte hartze hitza edonork erabiltzen du, baita gustatzen ez zaionak ere. Parte hartzeaz zer ulertzen dugun esplikatu behar izaten dugu, hortaz. Bideak eman behar direla iruditzen zaigu eta baliabideak jarri jendeak zuzenean parte har dezan udalgintzan. Asteasun egin dute, eta iruditzen zaigu mugikorretarako aplikazio bat martxan jartzea interesgarria izango litzatekeela. Beste tresna bat, auzo elkarteak edo bilguneak bultzatzea da; Amavi aldizkaria eta webgunea bihurtu nahi genituzke gardentasunaren erakusgarri, ez daitezen izan udalaren erakusleiho bat, herritarrentzat sarbide bat baizik. Zehatz-zehatz ezin dugu esan zein neurri hartuko ditugun, egoera nolakoa den ez dakigulako, baina entzun dugu gauza horien guztien kudeaketa ez ote den zuzenean udaletik egiten. Argi dago, tresna eraginkorrak izan daitezen, udaletik kudeatu beharko liratekeela.
Adibidez, gauza bitxi bat dago hemen. Amasa-Villabonan badago elkartzeko ohitura, gehienbat elkarte gastronomikoetan eta kirol elkarteetan. Probatu daiteke auzoetan bilguneak sortzearekin. Ez esan jendeari udaletxera etortzeko, baizik eta alderantziz, udala joan dadila jendearengana.
Zein hutsune sumatzen duzue herrian?
Bat eta nabarmena, Kale Berria ez dela batere atsegina. Oinezkoentzat arrotza da. Buruari buelta batzuk eman behar zaizkio hori nola konpondu erabakitzeko. Donostian oinezkoentzat kale batzuk egokitu zirenean, bazirudien mundua erori egingo zela, eta alderantziz, gaur egun, inori ez zaio bururatzen bestela izan daitekeenik. Kontua da, nori begiratu nahi diozun, oinezkoei edo kotxeei. Bestalde, oso konplikatua dago aparkatzea.
Aparkalekuaren arazoari zein irtenbide ematea proposatzen diozue?
Gaur egun dagoenarekin ez da iristen. Gehiago behar da. Jendeari oinez ibilarazi nahi badiozu, erraztu behar diozu kotxea uzteko lekua. Biak batera ezinezkoa da. Terreno guztiak ez ditut ezagutzen, baina Anoeta aldera daudenak edo Amasako sarreran kokatutakoak baliatu daitezke. Hori aztertu egin beharko da. Eta gero Zizurkil hor dago. Villabona ibaian bukatzen da, baina beste aldean dagoenarekin ez dugu harremanik? Gauzak beraiekin hitzartu beharko ditugu, elkarrekin pentsatu. Akaso lagundu diezagukete arazoa konpontzen. Jendearekin harremana edukita konpontzen dira gauzak.
Azken urteetan ari gara kontrako norabidean, kultura protokolizatuz, gazte mugimenduak protokolizatuz, kultur etxeak protokolizatuz. Lekuak eman behar zaizkio jendeari eta utzi. Gazteek elkarrekin egoteko lokalak alokatzen dituzte. Hor sortuko dira gauzak, horietako batzuk ez zaizkigu gustatuko, baina dena menpean eduki behar al dugu? Tolosan adibide hona dago, lokal horietatik Txapin festa sortu zen. Lekuak eman, tresnak eman eta sortuko dira gauzak. Zentro eskuinari, ordea, ez zaio gustatzen kontrolpean izango ez dituen gauzak sustatzea.
Hain zuzen, gune horietako bat erabiltzeko baimena eskatu zion udalari Lurgatz talde feministari. Udalak ezezkoa eman zion eta ordutik harremanak gaiztotu dira bi aldeen artean.
Gure asmo oinarrizkoena jendearekin egotea da. Udalean zeresana edukiko bagenu, guk ez diogu jendeari esango zer nahi dugun Villabonarako, haiekin erabakiko dugu eta guk iritzi hori kudeatuko dugu. Pedagogia handia egin behar dela esaten dugu taldean. Gizartean ez dugu elkar entzuteko ohiturarik, zer gustatzen zaigun esan eta hori lehentasun bezala jartzen dugu. Besteena ere entzun behar da eta zurearekin uztartu behar da. Jendearekin eseri behar da, baita feministekin ere. Lurgatzek lekua behar badu, eman egin behar zaio. Ez dakit Kale Nagusikoa den edo ez. Aztertu egin beharko litzateke. Baina gune bat eskaini behar zaio beraien erara kudeatu dezaten. Edo lokal bat alokairuan hartzeko lagundu beharko litzaioke talde feministari. Zergatik ez?
Parekidetasuna eta feminismoa nola bultzatuko dituzue udaletik?
Kultura kontua da. Feminismoaren balioak barneratuta dauzkagula, hartuko ditugun erabakiak ere norabide horretan joango dira. Gure hautagaitzan barneratuta daukagun gai bat da. Ez da zerbait berezia sortzea, erabaki bat hartzen duzun bakoitzean balio hori barnean badaramazu erabakia berdinzalea izango da. Kontratazioak egiterakoan adibidez, emakume bat seme-alabak zaintzen egon den edo ez kontuan hartuko dugu. Gaur egun ez da hori esperientzia bezala baloratzen, eta guk balioa emango diogu. Bidea aurkituko dugu hori egiteko. Batzorde bat egiten denean, emakume adina gizonezko egongo dira, eta ez baldin badaude aurkitu egin beharko dugu. Beti izango da horrela. Ni kargu batean banago, hurrengoan emakume bat izango da.
Gizarteak emakumeei eman dizkieten ardura batzuk, enpatia, zaintza, etxeko ekonomia... eta gizonezkoen esku utzi da, konpetibitatea, lidergotza, mundua salbatzea... balio horiek eraman gaituzte eraman gaituzten lekura. Gizartea aldatu nahi badugu, emakumeen esku utzi ditugun balio horiek berreskuratu behar ditugu. Horiek jarri beharko ditugu erdigunean. Bizitza jarri behar dugu zentroan. Ikuspegi horretatik ulertzen dugu feminismoa eta hartzen ditugun erabaki guztiak hartuko ditugu jendearen egoera hobetzeko. Hortik aterako dira gure erabaki politiko guztiak.
Merkatariak kezkatuta daude beren egoerarekin. Neurririk proposatu al duzue?
Sektore oso inportantea da. Tresna fiskala da horietako baliabide bat, baina udalak eskumen urria du horretan. Baina tresna hori erabiltzen baduzu buelta ere badator, udalak ez du hainbeste diru bilduko eta ezingo ditu nahi dituen gauzak egin. Hori epe laburrerako ikuspuntua da, merkatariei karga fiskalak jaisten badizkiozu eta burua altxatzen badute, herrira itzuliko baita irabazia. Epe luzerako izan beharko genuke ikuspegia. Argi dugu, bizia galduko lukeela Villabonak, dendariak galduko balitu. Beste leku batzuetara joango da bizitzera, pixkanaka. Zer egin daiteke, beraz, jendea bertan geratu dadin? Nola geratu daiteke gustura herrian? Joaten den %10 hori herrian geratzeko zer egin behar da? Galdetu egin beharko diogu zergatik joaten diren, zer duten faltan... Astakeria litzateke, merkataritza zentro handi batean bihurtzea Villabona? Aterpeak behar badira horretarako, gai hori landu beharko da.
Lehenengo sektorea ez badago, bigarren sektorerik ez dago, eta hirugarrenik ere ez. Susmoa daukat, lehen sektorea bultzatzeko ez dela buru belarri inor sartu. Lur asko dago Amasamendin, baserri produktiboak izan daitezkeenak badaude herrian. Haiekin egon nahi dugu eta aztertu lurrak nola kudeatu daitezkeen. Lehen sektorea indartuz gero, astearteetako merkatua indartu daiteke, eta horrekin merkatariak bertako produktuak saltzen hasi daitezke. Mugimendu txiki bat hasi daiteke. Ez da urtebeteko gauza, hala ere. Denbora behar da horretarako.
Bailara buru funtzioa ere betetzen du Villabonak.
Inguruko herriekin elkarlana ezinbestekoa da. Zergatik ez da inguruko herri guztiekin, autobus zerbitzu bat muntatzen? Aduna, Asteasu, Larraul, Zizurkil, Alkiza... hor mugimendu bat hasten bada sustatu daitezke harremanak. Imajinazioa erabili behar da eta soluzioak bilatu.
Aterpea aipatu duzu. Zuek Larrea parkea estaltzea babesten duzue? Edo udal gobernuak proposatu duen Olaederra ondoko parkea?
Ez dakit. Edo beharbada denak. Zergatik itxi dira pilotaleku guztiak? Garai baten denak irekiak ziren eta pixkanaka denak itxi dira. Gipuzkoako Foru Aldundiak dirua jarri zuen herrialdeko frontoi guztiak estaltzeko. Ezinezkoa ez da ezer. Borondatea badago egin daiteke. Dirua nondik atera? AHTaren obrak urtebetez atzeratuko ditugu eta diru hori guztia parkeak estaltzeko eta beste gauza asko egiteko bideratu dezakegu. Ikusiko duzu nola soberan geratuko zaigun dirua.
Gizarte arloan zer egiteko asmoa duzue?
Osasungintza jendearekin parte hartzearekin ulertzen dugu baita ere. Ez dut ulertzen zergatik ez dagoen harremanik anbulatorioko arduradunaren eta alkateareb arteab. Badakigu udalaren eskuduntza ez dela osasuna, baina herritar guztiak handik pasatzen badira, eta ni haien ordezkaria bainaiz, jakin beharko dut zein gabezia dauden, erreklamatzera nora jo jakiteko. Berdina Santiago egoitzarekin ere. Ulertzen dugu Gipuzkoako Foru Aldundiaren esku uztea egoitzaren kudeaketa. Gauza bat da, efikaziaren izenean eskuduntza esku aldatzea, baina bestea da hango langileek lan baldintza txarrak edukitzea. Udala joan beharko da aldundira eskaera hori luzatzera.
Proiektu izarrik baduzue?
Gure helburu nagusia herritarrekin egotea bada, gu bide eta ideia batzuekin joango gara, baina tresna bat izan nahi dugu, nagusiki. Kudeaketa beste era batera egin daiteke eta hori eginez, herritar guztiek eskubide berdinak izatea lortu behar dugu. Amasa-Villabonak merezi du hori. Politika egiteko beste era hori da gure DNA.
Zein emaitza espero duzue?
Azkeneko Espainiako Gorteerako emaitzak trasladatuko bagenitu, EH Bilduk bost, EAJk lau, Elkarrekin Podemosek bi eta PSE-EEk bi zinegotzi eskuratuko lituzkete. Hemen beti aipatzen da boto duala eta udal hauteskundeetan beste era batera botatzen dela. Gure agertoki onena 600 boto dira eta okerrena 300. Ez dakigu pertsona bezala zenbateraino erakarmena dugun, baina badago poltsa bat, ezkertiarrak direnak, baina EH Bilduren sektore batekin identifikatzen direnak eta EAJra jotzen ez dutenak. Ez dakigu poltsa hori gure perfilera hurbilduko den. Zinegotzi bat-bi. Hori da aurreikusten duguna. Udalean sartzeko aukera izango dugu.
Hauteskundeen ondoren gobernua osatzen lagunduko diozue EH Bilduri?
Inolako lotsarik gabe esaten dugu, lagunduko dugula EAJ gobernuan egon ez dadin. Elkarrekin hitz egin dugu eta hori da gure lehentasuna. Elkarrizketak egon daitezke batzuekin zein besteekin. Baina alderdi batek zein besteak duten ibilbidea ikusita, parte hartzean eta politika sozialetan batez ere, gure botoa EH Bildurengana joango litzateke, ez bada ezer arraroa gertatzen.
Zer esango zenieke zuk herritarrei?
Esaten dudana da gure izateko era jarriko dugula jendearen eskuetan. Ziurtatu dezaket pertsonalki eta taldearen izenean. Beti egongo gara jendea entzuteko prest eta jendeak behar duena egiteko prest. Ahaztu gabe, gauza publikoaren aldekoak garela %100ean, pribilegioaren aurkakoak eta era sutsuan defendatzen ditugula feminismoaren balioak. Tresna izango gara herritarrentzat, eta izan dezatela ziur, udalera eramango dugula euren ahotsa.
Entzun elkarrizketa osoa: