1980ko hamarkadan El Salvadorko gerra zibilak eragindako errepresiotik ihesi, Honduras hegoaldean, Colomoncaguan babestea erabaki zuten 8.000 herritar inguruk. Bederatzi urte iraun zuen erbestealdiak, harik eta 1989an euren jatorrira itzultzea erabaki zuten arte. Ez ziren edonola itzuli, ordea: erbestean bizitako elkartasun eta berdintasun esperientzia hartu zuten oinarri El Salvadorren etorkizuna eraikitzeko, hutsetik abiatuta. 30 urte beranduago Segundo Montes komunitatea toki segurua eta etorkizunez betetakoa da. Horrela nabarmendu dute Clarosek eta Hernandezek Zizurkilen.
1989an Ignacio Ellacuriarekin batera eraildako Segundo Montes jesuitaren izena hartu zuen Morazan departamenduan, Meanguera eta Jocoaitique udalerrien artean, lekutu zen komunitateak. Hain zuzen, orain, Jocoaitique udalerriak senidetze hitzarmena sinatu du El Salvador bertako Cusclatan departamenduan kokatutako Suchitoto udalerriarekin. Bietan gobernatzen du FMLNk.
Jocoaitiqueko alkate izandakoa da Claros eta gaur egun gazte politiken sustatzaile dabil. Iazko maiatzean ere izan zen Euskal Herrian, Suchitotoko alkate Pedrina Riverarekin batera. El Salvadorreko bi udalerrien artean abuztuan gauzatu zen senidetzearekin ohitura, kultura eta historia trukea egin nahi dute, bi herriak baitira 80ko hamarkadako gatazka armatuaren ikono. Memoria historikoa konpartitzen dute.
Zauriak ixteko aukera bezala ikusten dute kultura. Mugimendu handia dago bi herrietan eta ugariak dira antzerki eta musika taldeak. Borrokalariak eta ekintzaileak dira hango herritarrak, bereziki gazteak. Horietako bat da Nory Hernandez, egun, Morazan departamenduko gazteen kontseilu nazionaleko ordezkaria. Aiztondo bailarako udal ordezkariek Hernandezen ahotik entzun dituzte inguru hartan gazteek gauzatzen dituzten proiektu kultural eta artistikoak.
Bertatik bertara hango errealitatea ezagutzeko aukera izan zuten Euskal Herriko lau gaztek aurreko udan. Gaztematika Gipuzkoako Foru Aldundiko programaren bitartez komunikazio eta arkitektura ikasleek Segundo Montes komunitatean hainbat proiektu garatu ahal izan zituzten. Euren esperientziaren berri eman dute Aiztondoko udal ordezkarien aurrean.
Zizurkil, Aduna, Asteasu eta Amasa-Villabonako udal ordezkariek duela 27 urte abiatutako senidetzearekin jarraitzeko konpromisoa agertu dute eta herritarrekin batera hainbat ekimen antolatuko dituzte, Suchitoto eta Jocoaitiqueko senidetzearen bitartez egingo diren programak diruz laguntzeko. Esker gisa, Hernandezek eta Clarosek El Salvadorretik ekarritako opariak banatu dituzte Aiztondoko udal ordezkarien artean.