Laster urtea beteko du Tolosaldeko Ataria-k. Tolosar eta larrauldar gisa, segitzen al duzue komunikabidea?
Martxelo Otamendi: Nik bai, webgunea eta papera batik bat. Irratia gutxiagoa, baina webgunetik segitzen dut, bertan sartzen dituzuen korteak-eta. Webgunea ondo ikusten dut, albiste askorekin.
Tolosan bizi naiz baina ez dut egunerokotasuna zuzenean jarraitzen, eta albisteen berri izateko, balio dit Ataria-k.
Estitxu Eizagirre: Nik webgunera sartzeko ohitura daukat, eta bertan, albisteak eman izan dituzue, gero guk Argia-ren bidez zabaldu ditugunak. Eta niri ere audioa webgunean sartzeko erabiltzen duzuen formula gustatzen zait.
Papereko euskarria etxean oso gustura jasotzen dut, eta saiatzen naiz idatzi behar dudanean aurretik argitaratu den gairen bat ez zanpatzen [Ataria-ren astekarian idazten du hilean behin].
Tolosaldean baina errepidea amaitzen den herri batean bizi gara gu, eta beraz, oso ondo etortzen zaigu perspektiba zabaltzeko.
Tokiko hedabideekin beste publiko mota batengana iristen da euskal kazetaritza?
M.O.: Guri, eta 'Argia'ri ere bai ziurrenik, zahartzen ari zaigu irakurlea. Eta normalean irakurle ikasia izan ohi da gurea. Zuek, ordea, horiek denak dituzue gehi euskaraz hainbeste irakurtzera ohiturik ez dagoen jendea ere bai. Izan ere, gureak irakurtzeko ohitura dutenek zuena ongi jarraitzen dute.
E.E.: Osagarriak gara. Gertukoaren berri ez dizu emango nazio mailako hedabide batek. Ezta hainbat herritarren berri ere. Nik sei urte daramatzat Larraulen bizitzen, eta bailarako bizilagunak ezagutzeko asko balio dit tokiko komunikabideak.
Erdarazko prentsa boteretsua da hemen Gipuzkoan; haien eskaintza eta tokiko euskal hedabideena konpetentzian daude? Ez al genuke guk euskal hedabideok beste parametro batzuetan mugitu behar?
M.O.: Merkatu berean gaudenez, konpetentzia gara; publizitatearen alorrean lehian zaude. Eta gainera, lehia informatiboan zaude; haiek baino lehenago harrapatu behar duzu, demagun, ez dakit zer obra egingo dutela herrian. Lehian egotea, ordea, ez da txarra.
E.E.: Botere faktiko bat da Gipuzkoako erdarazko prentsa nagusiena. Horregatik, zentzu askotan aldatu beharko lizateke planteamendua: erosle aldetik, erakunde aldetik, enpresa aldetik eta komunikabide aldetik. Gaur egun haren portada baten beldur jende asko bizi da. Ondorioz, ezin da parez pare bageunde bezalako planteamendurik egin.
Komunikabide bakoitza oso desberdina da bestetik; batek esaten duena edo besteak, ez da berdin hartzen. Eta horren arabera jokatu beharko genuke. Bakoitzak bere praktikarekin eta bere poltsikoarekin elikatzen duenaren jakitun izan beharko luke.
M. O.: Bakoitzak bere eredua izango du, funtzio soziologiko eta linguistiko jakin batekin ari zara, baina esparru berean ari zara lanean: ari zara esparru geografiko berean, eta tokiko informazioaren esparruan.
Nola egin beharko litzateke euskarazko tokiko informazioa?
M.O.: Konplexurik gabe egin behar da lana. Pixkana ari gara konplexu hori gainetik kentzen, baina euskaraz aritzeagatik bigarren mailakoak garen sentsazioarekin aritu izan gara hainbatetan. Bestalde, haiek oso posizio argia dute, eta beraz, uzten dizute libre beste esparru oso bat.
E. E.: Euskal irakurlea da gaur egun herri honetan irakurketa kritikoa egiteko aukera duen irakurle bakarra. Erdarazkoak oso lotuta baitaude interes batzuen zerbitzuan.
Hedabide batek informazio bati edo besteari garrantzia zeini ematen dion interpretatzen jakin egin behar da. Eta bi hizkuntza baldin badakizkizu, bataren eta bestearen informazioaren testuinguru osoa ulertzeko gaitasuna duzu.
M.O.: Tokikoan, baliabide gutxiago behar dituzu informazioa bertatik bertara jasotzeko. Informazioaren bilaketan, bestearen pare zaude. Irudimena eta anbizioa behar dira. Anbizio sanoa.
E.E.: Eta gaien jarraipena egin.
Sendotasun ekonomikoa behar da egunero tokiko informazioa lantzeko. Eta horretarako behar da herritarren atxikimendua, oinarri soziala. Nola lortzen da?
M.O.: Produktuarekin. Zu ari bazara eskaintzen jendearen gustuko zerbait, lehen eskuko albisteak eskaintzen, elkarrizketak,... jendea horrekin geldituko da; hori ematen dion markarekin.
E.E.: Gakoa hori da, oinarri sozial horrek ikustea produktua beharrezkoa duela, bai berak egiten dituen gauzak bertan azaltzen direlako bai han aurkitzen dituen gaiak interesgarriak zaizkiolako. Komunitateak eta produktuak elkar elikatu behar dute, etengabe.
Gaur egun produktua aintzat hartua izan dadin Interneten egon behar du. Baina Internetetik nekez datoz harpidedunak...
M.O.: Ataria ondo kokatuta dago Interneten, jauzia eman da lehen zeuden eskaintzetatik. Eta hori da lehen pausoa; produktua estimagarria izatea. Hori lortuz gero, gero egongo da jendea komunitatean hura sostengatzea erabakiko duena.
Eta produktua estimagarria izateko ez da nahikoa euskaraz izatea; horrek bide laburra du. Produktua galduko balitz herriak asko galduko lukeela sentitu behar du euskal komunitateak.
Zuek biek zuzentzen duzuen aldizkari eta egunkaria ondo kokatuta daude Interneten. Zer gehiago egin asmo duzue kazetaritza multimedia bidean?
M.O.: Hor ondo kokatuta egotea, aldaketa gehiago etortzen direnerako. Oraindik, Interneten ez dago negoziorik. Oraindik, negozio zaharra paperean dago. Eta ziurrenik, puntu batetik bestera bitarteko trantsizioan bizi beharko dugu guk.
Bai 'Argia'k eta bai guk asmatu genuen hor egon behar genuela erabaki genuenean. Euskarazko prentsak berrikuntzak eginez segi behar du bertan, nahiz eta dirurik edo arrakastarik ez ekarri berehala. Etorkizuna hor nonbait baitago, nahiz eta etorkizuna iragartzea geroz eta zailagoa izan.
E.E.: Komunikazio munduan egiten dugu lana, eta aurrerapen horiek guztiak komunikazio mundukoak dira. Beraz, hor gabiltzan profesionalek pentsa zenbat makina mota ezagutu ditugun gure ibilbide profesionalean, eta zenbat ezagutuko ditugun!
Berrikuntza horiek denak izugarrizko abantaila dira guretzat, txikiontzat. Gaur egun askoz ere garrantzitsuagoa da ideia edukitzea eta hori garatzea. Baliabideak, asko edo gutxi, denok antzekoak dauzkagu-eta. Beraz, gaitasun profesionalean nabarmenduko gara, teknologikoan baino gehiago.
Interneten eta sare sozialetan komunikabideek bilatuko dute noizbait etekin ekonomikoa. Baina gu oraindik papereko eskaintzarekin ari gara lanean ekonomikoki. Esaterako, ez daukagu publizitate eskaintza egokitu bat Interneterako.
Non dago gure alde ona eta aldi berean miseria? Ba gure negozioa paperean dagoela oraindik eta paperean inoiz ez garela aberastu. Gu beti bizirauten aritu gara. Eta Interneten gauza bera egiten badugu, bada gu konforme. Guk ez dugu handien zama hori, soilik dirua ematen badie ariko direla paperean edo Interneten. Guk suertez, krisi garai honetan, mantendu egin dugu publizitatearen diru sarrera. Eta ondo iraun dugu egitura txikia dugulako.
M.O.: Gu ez gaude maila berean. Zuek ('Argia') eta handien artean gaudela uste dut. Guk asko nabaritu dugu papereko publizitatean izan dugun jaitsiera. Handiek ere publizitatean jaso dute kolpe handiena, salmentetan baino gehiago.
Herrialde handietako eta hizkuntza handietako egunkari handiek ez dute oraindik negozio eredua topatu. Pentsa New York Times batek zenbat diru gastatzen duen albistea sortu eta hura AEBetan zabaltzen, eta zenbat aurreztuko lukeen papera kenduz gero. Bada oraindik ez du kendu.
Negozio ereduaren trantsizio horretan, zein da zuen egunerokotasuna kazetari lanean?
M.O.: Egun, geroz eta kazetarik gehiagok eta geroz eta gehiagotan elikatzen dute edizio jarraitua. Gero paperean idatziko dutenaren sarrera egin ohi dute Interneten. Gainera, igandetan ere webgunea berritzen hasi gara. Horrela, papera erosi gabe ere, gure irakurle horrek badu oinarrizko informazioa.
Guk ez genuen webgunea kobratzen hasi nahi, ez genituen gure irakurle potentzialak murriztu nahi.
E.E.: Guk ere irakurketa berdina egin genuen.
Denok dugu Interneten lehen lerroan egoteko anbizioa eta gogoa; gure misioa hori baita. Euskaraz eta hemengo gaiei buruz ahalik eta ondoen informatzea ahalik eta jende gehienari.
Diru sarrerei dagokienean, nahiz eta publizitatea eta abar oso garrantzitsuak izan, argi dago gu irakurleek mantentzen gaituztela. Haiek mantenduko gaituzte, edo haiek itxiko gaituzte. Beraz, energia gehiago bideratu behar da alor horretan. Ez soilik arrazoi ekonomikoengandik, baizik eta zentzua ere horrek ematen diolako gure proiektuari.
Hortik dator, 'Argia'ren kasuan adibidez, kazetariak sare sozialetan hain aktibo izatearen arrazoia?
E.E.: Tresnak dira. Eta mundu berriari logika harrapatzen saiatu behar dugu. Demagun, sare sozialei. Jendeak bertatik etekina ateratzen duela argi dago, badaude negozioak eta enpresak. Euskaldunek noiz aterako diogun horri guzti horri etekina... bada ikusteko dago.
M.O.: Gure irakurlea marka batekin identifikatzen da, mundua ulertzeko modu batekin, prestigio batekin,...
Guk diru sarreren %40 publizitatetik eskuratzen genuen lehen; beste %40 salmentetatik; eta gainerakoa diru laguntzetatik eta beste. Egunkari batean %40 salmentatik lortzea asko da. Eta hori gertatzen da zure komunitateari ematen diozulako berak eskatzen duen zerbitzua.
Aurrerapen teknologikoekin nola ari da aldatzen kazetaritza egiteko modua?
M.O.: Nik badut kezka formatu digitalak, formatu txikiak, kazetaritza landuari egin diezaiokeen kaltearekin. Dozena bat orrialdetako erreportaje luze bat adibidez, ezinezkoa da formatu digital hauetan. Mugikor batean ezin da hori dena irakurri. Horrenbestez, kazetaritzaren planteamendua ere birpentsatu beharra dago, eta sakoneko kazetaritzaren kontra doa. Hor banaiz kontserbadoreago. Ze kudeatzaileek erabaki dezakete gero formatu labur batean argitaratzeko, ez duzula bidaliko kazetari bat ez dakit zenbat egunetarako ez dakit noraino.
E.E.: Bueno, baina bueltan etor daiteke bideo bat, eguneroko bat Interneten,... oraindik ere bidaia horrek balioko luke.
M.O.: Bai, eta bisitak igo ditzakegu webgunean. Baina irakurraldiaren denbora tartea askoz ere laburragoa da, eta hark ez du sakontasunez eginiko lan luze bat sakon irakurtzeko denbora hartu.
E.E.: Erredakzio guztietako kazetariak hasi gara bi euskarritan lanean. Eta Internetera jauzi egin dugun papereko kazetarien kasuan konturatu gara gauza batzuk laburrean eta gutxi landu arren ze eragina sortzen duten. Eta horri gustua hartu diogu denok.
Baina balio handi bat da papereko erredakzioetan urteetan ikasi dugun guztia: gauzak lantzea, dokumentatzea, gai baten atzeko guztia ezagutzea,...
Nik sinesten dut halako balioa duen erredakzio batek asmatuko duela bere profesionalak bietara jartzen; daukana galdu gabe, azkar lan egiten, alegia. Eta, espontaneoak diruditen ekintza horiek, geroz eta landuago egiten. Adibide bat jartzearren: lehen herri harresia egin zenean gure kazetariak izan zuen parte hartzea. Bada jada halako bigarren hitzordu bat beste era batera prestatzen duzu: elkarrizketak lotzen dituzu aurrez, kronologia bat,... Zeren eta uneak indar handia du eta hori zuzenean kontatzeak ere bai, baina une hori nola landu aurrez prestatuta badago, bada zer esanik ez.
M.O.: Guri kontsumoa gailu txikietatik ari zaigu igotzen. Eta nire kezka da sakoneko kazetaritza hor azaltzea oso zaila dela. Zalantza dut nola uztartuko ditugun bi kazetaritza formatuak. Eta kezka sortzen dit kudeatzaileek esango dutela zertarako gastatu behar diren baliabideak gero ez bada irakurriko.
E.E.: Guk ez dugu erabat sinisten Google Analytics-en datuetan. Jakin ezazu. Baina orain, lehen ez geneuzkan datuak dauzkagu eskuartean. Lehen ez genekien argitaratutako guztia zenbat irakurri zen. Baina Interneten hori dena erregistratuta gelditzen da gutxi gora behera.
Nire iritziz bi euskarriek beti segituko dute; beste kontu bat da euskarri bakoitza zenbat desberdinduko den bestetik. Baina beti egongo da patxada, denbora eskatuko duten produktu landuak ikusteko publikoa.
M.O.: Bai, baina nork eginak? Euskarazko hedabideek eutsiko diote ekoizpen horri? Negozioa dagoen bitartean eutsiko diogu, baina arazoa da ari zaigula euskarri bateko negozioa joaten eta trantsizio hori ez doala Internetara. Eta sektore guztia dago horren zain, negozioa nork asmatuko. Guretik etorriko da?
Orain arte bizirik iraun nahi genuen trantsizioak irauten zuen bitartean; baina orain, bizirik iraun nahi dugu trantsizioan bertan.
Euskarazko hedabideen izaera estrategikoa aldarrikatu izan duzue behin eta berriz. Zein balorazio egiten duzue erakunde publikoen jardunaz?
M.O.: Administrazioarentzat, euskarazko prentsa, agoantatu beharreko seme-alaba da; bizirauteko eman eta kito. Beste sektoreen eta administrazioaren artean badago elkar laguntzeko harremana. Denek nahiko dute gehiago, baina haiekin biltzeko eta egoteko joera badago. Bultzatu egiten da antolatzea. Gurean ez. Gure sektorea biltzeko, antolatzeko eta sinergiak bultzatzeko jarrerarik ez dago administrazioaren aldetik.
Sektorea badago Hekimenen bilduta eta antolatuta, eta administrazioak errespetatu egin beharko luke.
E.E.: Besteekin dago estrategia bat, gurekin, ez.
M.O.: Guk gai delikatuekin egiten dugu lana, informazioarekin, titularrekin. Batik bat nazio mailan ari garenok.
E.E.: Gurekin elkarlanean ibiltzen diren erakunde guztietako politikariek, euskara azpisail horretako politikariek, sinisten dut badituztela helburu batzuk, asmo batzuk. Baina beraiek beren gobernuetako anaia txikiak dira.
Eta euskarazko komunikabideok mugitzen dugun gizarteak eskatu behar du politikari horien poltsak handiagoak izan behar dutela. Zeren eta gure sektorea ere estrategikoa da herri honetan. Kultura sailak, euskarak,... askoz ere diru poltsa handiagoak behar dituztela. Jon Sarasuak esaten duen bezala, apustu bat behar da hemen, sendoa eta garbia. Alderdi politiko guztiek barneratua. Eta uste dut bakar bat ere ez dagoela ildo horretan. Zeren eta alderdi bat edo beste sartu erakundeetan, eta euskararen diru poltsak ez dira handitzen. Planteamenduetan badituzte desberdintasunak alderdiek, baina gero apustuetan ez. Gizarteak hori eskatu behar du, koherente joka dezatela.