Joan den otsailean argitaratu zuen Giza zarata lan berria Anari Alberdi (Azkoitia, Gipuzkoa, 1970) artistak. Akaso urrunegi joatea izango da zazpigarrenez azalberritu dela baieztatzea, baina berak esana da zer bilatzen duen aldatu egiten dela disko bakoitzean. Hamar kanta bildu ditu sorta berrian, gai sozialak ardatz. «Abesti intimo asko egin ditut, eta oraintxe ez daukat gogorik horri asko kantatzeko». Bilduma berriaz, ibilbidearen bilakaeraz eta, oro har, arteaz aritu da, besteak beste.
Jendeak nola hartu du disko berria?
Jendeak oso harrera ona eman dio disko honi. Sentitzen nuen ez zela disko erraz bat, soinu aldetik lehorra delako eta badituelako niretzat bere eremutxo arriskutsuak. Zuk erabakitzen duzu momentu batean beste alde batera joatea eta ez dakizu jendea etorriko den edo ez. Sentitzen dut jendeak oso ondo hartu duela eta etorri dela alde horretara. Egia esan, lehen kontzerturako jendeak hitzak zekizkien eta hori kristorena da.
«Lehen kontzerturako jendeak hitzak zekizkien eta hori kristorena da»
Eta ingurukoek?
Nik uste, orokorrean, gustatu zaiela. Seguru asko egongo da gustatu ez zaionik, baina horiek ez didate esan. Normalean hori... Ezta? [barre txikiarekin]. Hori ere gertatzen da; eta eskerrak. Dena ez dago esan beharrik bizitzan. Baina, bai, oso erantzun ona izan dut inguruan.
Intimitateari abestu diozu gehiago beste disko batzuetan. Orain, berriz, sozialagoak dira kantak. Nondik dator aldaketa hori?
Aldaketa hori eginaren eginaz eta irautearen irauteaz edo egotearen egoteaz ezinbestean gertatutako zerbait da. Hogeita bost edo hogeita zazpi urteko ibilbidearen ondoren derrigor egin behar duzu bidea nonbaitetik; eta, aldi berean, leku berean egoten jarraitzeko ere mugitu beharra daukazu.
Bestalde, esango nuke azkenengo urteetan azken hamar urteetan edo, Zure aurrekari penalak diskotik badaukadala halako behar bat ere. Hautu estetiko bat ere bada. Hasieran era batera hasi nintzen eta orain, berriz... Abesti intimo asko egin ditut, eta oraintxe ez daukat gogorik horri asko kantatzeko.
Esan izan duzu sortzeko deserosotasun eremu bat bilatzen duzula.
Bai sortzerakoan, bai grabatzerakoan bai ekoizterakoan... Ni tradizio batetik nator, 90eko hamarkadan entzuten genuen musika tipo batetik; diskoak grabatzeko zein ekoizteko eta instrumentuak grabatzeko era batetik. Oso kontziente izan nintzen disko honen grabaketan nahi nuela lehen diskoa grabatu zuen Anari hark bilatzen zuena berriro bilatzea.
Esan daiteke igual oso leku eroso batean nengoela, erosoegi edo. Gustura eta gozo nengoen leku horretan; baina behar nuen hortik ateratze eta pixka bat haustera joate hori. Jende asko heldu da Anarira Orain entzungo duzun hau lanetik... Horren aurrean behar nuen halako birkokatze bat edo. Pentsatzen dut jendeari ez zitzaiola gustatuko disko hau, adibidez, eta ondo dago hori.
Zenbait gauza aldatuko ziren, baina lan honetan ere errepikatzen dira bereizten zaituzten ezaugarriak, tartean, poetikotasuna bilatzea, hitzekin fin jostea...
Bai, hori da nire lekua. Nik abestiak gitarra soilarekin egiten ditut; horrekin ere defendatu behar ditut eta hori bilatzen dut abesti batean. Disko honek produkzio eta soinu oso berezia du, baina gerta daiteke kontzertua hasi eta buka gitarrarekin bakarrik jotzea; horri eutsi behar dio. Beraz, esango nuke zentzu horretan ez dituela hainbeste espazio edo elementu. Edo hobeto esanda, elementuak dira melodikoak eta erritmikoak; eta zer esanik ez, hitzetan ere jartzen dut indarra.
Bilakaera esaten duzun horretan... Gitarra jotzen ez dut hainbeste ikasi urte hauetan; idazten esango nuke baietz, gehiago saiatu naiz eta seguru asko emaitza ere hortik joango da. Ez dakit hobeto idazten dudan, baina iristen naiz gehiago zer esan eta nola esan nahi dudan horretara.
Abesti batetik bestera kontraste handia dagoela iruditu zait.
Badakarkidan bide bat da. Kontinente zaharra kazetaritza artikulu batetik gertuago legoke. Saiatu naiz beste testu mota bat ere idazten, baina ez da erraza. Ez da idaztea bakarrik: zure barrutik pasatu behar du, kantatu egin behar duzu...
Dena dela, baietz erantzungo dizut, badaudela narratiboagoak, deskriptiboagoak; eta beti poetikotasun bat edo mantenduz.
Aipatu izan duzu disko honetako kantek ez dutela loturarik euren artean, baina ezin uka daiteke lotuta daudela 'Kontinente zaharra' eta 'Bunkerra'.
Bi horiek, hain juxtu, niretzat kantu bakarra dira. Bistakoa da nola bukatzen den bat, eta nola hasi bestea. Zalantza izan nuen. Grabatzen baduzu bi abesti bihurtzen dira, eta hori are gehiago indartzeko Bunkerra II jarri nuen, halako arrastaka datorren ideia bat bezala. Abesti baten A aldea eta B aldea bezala dira.
Besteekin, berriz... Disko honetan ez dut eduki obsesio puntu hori; disko osoa kontzeptu baten bueltan idazteko zera hori. Abestiak banan bana idatzi ditut. Baina, hala ere, inoiz baino gehiago esan dit jendeak diskoa osorik entzuten duela; hasi eta buka. Ez dakit, agian, lotura eta koherentzia leku ezberdinetatik eman ahal zaio; eta disko honek, igual, badu hori soinu, melodia eta erritmo aldetik.
Aurreko diskotik hona liburu bat idatzi duzu. Eragin al dizu horrek?
Nik uste eragin didala. Hitzei beti eman diet garrantzia, eta baita denbora asko ere. Denbora eta espazio asko abestietan; sorkuntzako espazio asko eman diet. Idazketa prozesu bat da, eta prozesu bat da disko bakoitza, baina diskotik diskora doana ere bai. Horrelako aldaketa batera iristea ere ez da erraza. Ez da esatea «orain beste era bateko letrak egingo ditut». Letra horiek sinistu behar dituzu zerorrek. Eta ez zure hitzekin bakarrik, baita idazkerarekin ere.
Ez da erraza izan zenbait gauza idaztea, eta liburuak lagundu dit idazkeraren trantsizio horretan. Liburu batek beste tonu bat dauka, eta esango nuke asko lagundu didala. Lagundu edo bueno, ez nuen horretarako egin, baina bide horrek eraman nau hona ere.
Nina Simonek esan omen zuen artistaren eginbeharra dela bizi duen garaia islatzea.
Badago garaiari eta desgaraiari kantatzeko intentzio hori. Eider Rodriguezek diskoaren aurkezpenean esaten zuen «garaiaren kontra». Ez dakit, baina badago behar bat.
Errealitate ilun eta nahasi samar bat suma daiteke diskoan. Hala sentitzen duzu?
Seguru asko garai guztiak dira zailak, oso zailak direnarentzat. Esan nahi dut, ni beste gauza batzuei abesten aritu naizen garaiak ere oso zailak izan dira hemen; eta batzuentzat gehiago, besteentzat baino. Inmolazioak aipatzen du dena batera gertatzen dela. Ez dakit, abesti bat pentsatzen dut, egiten dut; baina ez naiz politologoa.
«[...] nik orain hori ikusten dut: gizarte lehertu bat leku denetatik»
Inpresio hori banuen diskoa idazten ari nintzela: gero eta gehiago drogatzen den gizarte bat dela gurea; bai droga legalekin, bai ilegalekin. Eta gero badago hutsalaren eta oso-oso gogorra denaren halako nahaste oso zentzugabeko bat. Normaltzat ematen ditugu gauza asko eta nik orain hori ikusten dut: gizarte lehertu bat leku denetatik. Adinean aurrera noa ni ere eta, bueno, kaotikoa naiz; baita deskribatzen edo sumatzen ere. Eta kaos hori ere badauka diskoak.
Aurrera begira ba al duzu beste proiekturik?
Ez, orain ezin dut eduki; orain nire proiektua deskantsatzea da [barrez]. Gero beti ari naiz grabatzen eta idazten; beti ari naiz kantuak egiten. Disko bat egitea denbora asko da. Hilabeteak pasa ditut egunero-egunero goizean jaikitzen eta idazten, jotzen, nahasten... Zuzenekoetan ere guk ematen dugu dena: diskoa, kudeaketa... Eta horrek ere lan asko ematen du. Lan ederra da, baina lana. Horretan nabil orain: eguraldi ona egiten badu paseatzera joaten; eta, txarra egiten badu, irakurtzen.
Nolako bilakaera izan du Anarik lehen disko haietatik honetara?
Nik sentitzen dut halako itzulinguru bat bezala. Disko hau lehenengo diskoarekin konektatuta dago zenbait gauzetan. Eta esango nuke zer bilatzen dudan aldatu egin dela disko bakoitzean. Lehenengo diskotik bigarrenera izan zen salto handia, bandarekin grabatzen hasi nintzelako; eta uste dut ordutik mantendu ditudala horrelako ildo batzuk. Beti esaten dut sei edo zazpi abesti bakarrik egiten dakidala; eta denbora osoan abesti horiek berregiten ari naizela.
«Beti esaten dut sei edo zazpi abesti bakarrik egiten dakidala; eta denbora osoan abesti horiek berregiten ari naizela»
Beti dago bilaketa bat. Zuk entzuten duzu disko bat buruan, eta ia inoiz ez duzu lortzen horretara gerturatzea; gerturatu, agian, gero eta gehiago, baina... Ez dut esango gero eta elektrikoagoa izan denik, Habiak ere oso elektrikoa eta distortsionatua zelako. Hitzetan, berriz, abestiak gero eta narratiboagoak dira; luzeagoak ere badira edo izan dira, behintzat, momentu batean. Oraingoan ere testu askoz luzeagoak daude, eta seguru asko idazkerarekin batera etorri dira. Idazkerak baldintzatu du, seguru asko, musika ere.
«Zuk entzuten duzu disko bat buruan, eta ia inoiz ez duzu lortzen horretara gerturatzea»
Lehen esan duzu abestien hitzei arreta handia jartzen diezula. Zer dela eta?
Nik uste tradizio batetik datorrela, hain zuzen, kantautorearen tradiziotik, seguru asko. Behin neska bati irakurri nion –abeslari bati, baina ez dut gogoan zein zen– bere burua definitzen zuela bandautora bezala. Eta pentsatu nuen erabat definitzen ninduela ni ere.
Kantautorea izateko bandak beti pisu asko izan du niregan, eta banda izateko autoretza asko dago hitzetan. Kantautore tradizio horretatik nator, baina bandaren soinua niretzat oso garrantzitsua da. Beraz, esan liteke kantautorea naizela, baina banda batez inguratuta; eta banda bezala ekoizten dugu musika. Ezberdina da zenbaitetan hartzen dituzun aukerak direlako ahotsa pixka bat tapatzea beste zerbaiten mesedetan.
Nola definituko zenuke Anariren musika?
Lehen esan bezala, kantetatik abiatutako talde batek jotzen duen musika da. Ea nola azaltzen dudan. Kanta izan daiteke luzeegia, baina letrak eusten badio, kantua izan daiteke. Bakarlari baten kantuetan hitzek eta melodiak duten gauza trinko hori dago banda batean sartuta, eta banda hori dago erabat kantu horri emanda.
«Halako gauza zakar edo zikintasun hori da nire hautu estetikoa»
Disko honetan, are gehiago, kantu bakoitzari bandak jotzeko era bat ematen saiatu naizelako; oso-oso kontzienteki, eta inoiz baino gehiago. Tentsio bat ere aipatuko nuke, eta baita gauza elektriko eta zikin bat ere. Nik behar dut zikintasun hori; neure burua hor ikusten dut. Halako gauza zakar edo zikintasun hori da nire hautu estetikoa.
Lixa aipatzen zenuen beste elkarrizketa batean.
Bai, hortik doa; pixka bat eduki behar du. Gozotasunean erortzeak beldur gehiago ematen dit zakartasun gehiegizkoan geratzeak baino. Bien artean, nahiago dut arriskua zakarrerantz hartu. Disko honetan izan ditut abesti pare bat Inmolazioa eta Kontinente zaharra zakarregiak ote direnaren sentipena. Baina hor geratzen naiz; nire ibilbidean mantendu dena dela esango nuke. Eta zer den zakartasuna akustikan eta ahots batean? Hor ere badago zakartasunez jotzeko era bat, kantatzeko era bat. Halako gauza gozo eta atseginetan... Ez dut neure burua eroso sentitzen; hori hautsi egin behar dut.
Zein dira zure erreferenteak musikan?
Lehen esan dut ni kantautorearen tradiziotik natorrela. Niretzat bi alde daude: hitzak ulertu edo ez ulertu. Nik entzuten dudanean norbait, euskaraz eta gazteleraz sortzen dutenak bakarrik ulertzen ditut. Ibilbide osoan hara eta hona ibili naiz. Bestalde, lehen aipatu dut banda baten barruan dagoen kantautorearena... Bada, hor, niretzat beti izan da Nick Cave erreferentzia handi bat.
Eta literaturan?
Literaturan, ez dakit. Asko irakurtzen dut eta zaila da norberak esatea nire liburuak eta hitzek zein libururen eragina izan duten. Asko gustatzen zait literatura frantsesak daukan gaitasuna gertatzen ari denari buruz hitz egiteko. Zentzu horretan asko atsegin ditut Emmanuel Carrère edo Michel Houellebecq. Horrez gain, poesia asko irakurtzen dut, saiakera ere bai...
Badaude urte batzuk bizitzan asko eragiten dizutenak sortzaile zarenean. Horretan, seguru asko, harrapatu ninduen Ameriketako Estatu Batuetako zine alternatiboak ere. Aipatutako masa horretatik natorrela esango nuke.
Hitz egin izan duzu Spotifyn eta, oro har, musikaren industrian egoteak sortzen dizun nekeaz.
Nekea baino gehiago dira kontraesanak. Zuk nahiko zenuke gauzak beste era batera egitea, beste era batera izatea. Spotifyrenak ez du zentzurik, baina horrantz egin du denak. Dena dela, entzuten duzunean Spotifyk esaten duela mila entzunalditik beherakoak kendu egingo dituela eta ez diela ordainduko... Kapitalismo basatia da, zitala eta hilgarria. Ez zaude eroso hor.
Eta ez hori bakarrik, baita musikaren alorrean dauden beste zenbait gauza ere. Ni beti egon naiz gerra horretan. Autoekoizpena izan da gerra bat beti; gerra pertsonal bat. Eta hor jarraituko dugu, baina egia da denok harrapatu gaituela. Zer esango dut ba, nik entzuteko ere badaukat Spotify...
Nik sinesten dut Euskal Herrian badaukagula komunitate bat oso potentea, oso lotua gauza ezberdinekin. Eta bai hor, bai literaturan bageneukake gaitasuna zerbait egiteko hemen, zeinak gero bere isla izango lukeen kanpoan. Ez dakit, agian, euskal literatura ez dago Amazonen saldu beharrik, agian, ez dugu behar. Eta behar ez dugunez agian zerbait martxan jar dezakegu. Egin daitezke gauzak. Hemen txikiak garen horretan gauzak ezinbestean hartzen ditugu, baina nik uste badaudela horrelako kontra kultura edo aukeren adibideak. Nik sinesten dut gauzak beste era batera egiteko aukerak, behintzat, arakatzean.
Gai beraren inguruan, gauzak mugimendu batekin egiteaz hitz egin duzu, bakarrik baino gehiago taldean, alegia.
Hau dena dator Bilbon erresistentzia kulturalei buruz-eta eman nuen hitzaldi bategatik. Hor esaten nuen norberak hartu ditzakeela bere aukerak. Euskal Herrian eta munduan ere badaude Spotifyn ez dauden taldeak. Nik gehiago ikusten dut saretze edo indargune batekin benetan zerbait esanguratsua egiteko, beste oihartzun bat edukiko lukeen zerbait egiteko jarrera; EHZ batek izan dezakeena, adibidez, BBK Live baten ondoan. Gaztetxeetako dinamika ere hor dago. Gaztetxeak oso barneratuta dauzkagu, eta ez diegu aitortzen daukaten meritua eta pisua. Hona etortzen diren gure lagun espainiarrak, amerikarrak edo frantsesak harrituta geratzen dira gaztetxeen sarearekin; hori ez dago leku guztietan. Sinesten dut horretan; gainera, gustatzen zait imajinatzea kontra egite hori.
Musikak –eta harago, arteak– askotan izan du funtzio aldarrikatzailea. Hala izan behar duela uste duzu?
Ni literaturako irakasle ere banaiz, eta hori bizitza osoko eztabaida bat da. Surrealistentzat gauza surrealista bat egitea oso politikoa izan da, eta da. Batek defendatuko du gerra garaian lora bati abesti bat egitea oso gauza puskatzailea dela; eta hori debate oso zaharra da. Neronek behar dut. Ez dakit arteak zer egin behar duen; halako handikeria batean ez naiz sartuko. Ez dakit, absurdoa ere izan da horrelako garaietan erantzuna absurdotik sortzea. Nik uste ziklikoa dela hori ere. Artearen diskurtsoa edo antidiskurtsoa.
Gero nik asko sinesten dut zentzu praktikoan. Irakasletzan izan naizen bezala, musikari bezala ere praktikan nago horri lotua. Gero, sormena askea da eta uste dut ona denak –eta gauza oso onak sortzeko gai denak– seguru asko harrituko gaituela gauza haustaile bat eginda, absurdoa eta surrealista izanda ere.
Lotu al daiteke artista mugimendu politiko batekin?
Arteak politikoa izan behar duen... Nire bizitzan dena da politikoa: irakasle bezala hala ulertzen dut; beste arlo politiko batean kokatu nau, baita ere, pertsona homosexuala edo lesbiana izateak; eta euskalduna izatea ere, niretzat politikoa da.
Musikaren kontuan, Bidehuts eta Esan Ozenki oso politikoa ziren zerbait bezala jarri genituen martxan, eta nik beti hala bizi izan dut. Nik ez dut Spotify lehertzeko asmorik, ez daukat gaitasunik ere. Ez naiz ni bakarrik, gu etorri gara mugimendu politiko batean. Izan Bidehutseko lagunekin, Inoren-ekoekin, Lisabokoekin eta abar; etorri eta saiatu gara gure eremuan gure erabakiak hartzen, eta oraindik ere saiatzen naiz erabaki politikoak hartzen. Zure eremua hobetzeko, zure eremu hori ere berrikusi behar da. Esan nahi dut, Durangoko Azoka batek kristoren erabaki politiko pila ditu. Hartzen joan da, eta hori da adibidez geuk diseinatutako, pentsatutako eta birpentsatutako zerbait.
Horretan sinesten dut, eta praktikatzen dut. Ez nioke esango inori nola egin behar den. Nik horrela sinetsi dut eta horrela egin dut nire bidea; eta oraindik nire bidea hori da. Alde batetik, beharrezkoa da politizazioa; eta, bestetik, niretzat musikaren jarduna askoz interesgarriagoa da horrela.