Arte Ederrak ikasi zituen Euskal Herriko Unibertsitatean, eta kontatu du hori gabe ez lukeela musikarik egingo. Azken asteetan Alemanian, Madrilen zein Lisboan eskaini ditu kontzertuak, eta Donostiako Dabadaba aretoan sarrerak agortu ziren bere disko berriaren aurkezpenean. Luze eta zabal aritu da ibilbideaz, proiektuaren nondik norakoez eta musikaz.
Zazpi kanta biltzen ditu argitaratu duzun disko berriak. Zer topatuko du entzuleak?
Nire musika ez badu ezagutzen, topatuko du estilo oso ezberdinak uztartzen dituen musika bat: elektronika oso presente dago, eta ahotsa da garrantzitsuena. Hori da ardatza: ahotsarekin esperimentatzea, ahotsaren mugetara iristea… Gero, folka dago iturri bezala, eta Euskal Herriko tradizio orala ere bai; beste iturri batzuk dira reggaetona, zenbait erritmo latino, postpunk-a… Ez dakit, azkenean, irakurketa oso zabala izan daitezke.
Lehen proiektua 'Kondaira eder hura' izan zen, eta hark bazituen hari narratibo batzuk. Orain, berriz, abestiak sortzen joan zara, eta gero bildu dituzu. Zerk batzen ditu?
Gerora egindako hausnarketa moduan, jabetu naiz badaudela gai batzuk, zeinak beti errepikatzen diren nire lanetan, ez bakarrik Adoretuan: erotismoa, maitasuna, familia, natura… Hori denbora guztian dago. Horrez gain, badago sentsibilitate jakin bat; ni, ni naiz, eta nire modua daukat errealitate honi buruz hitz egiteko. Horiek dira gai batzuk, baina, egia da abesti bakoitza gai edo bizipen bati lotuta dagoela.
Apirilaren 14an aurkeztu zenuen 'Adoretua' Donostiako Dabadaba aretoan, eta sarrera guztiak agortu ziren. Nolako harrera ari da izaten lana?
Orokorrean oso ona. Horrela sentitzen dut, nire mailan, noski; oso pozik nago. Dabadabako kontzertuan, sarrera guztiak saldu ziren, baina giroa ere oso-oso polita izan zen nire ustez. Jendeak dantzatzeko eta festarako gogoa zuen, eta nire lanak orain arte lasaiagoak edo tragikoagoak izan dira, orduan, ez zuen eskatzen hainbeste festa giro hori. Oraindik zaila da festa giro horrek ez jatea zuzenekoa, dantzagarria bada ere, aldi berean oso delikatua delako. Baina, nik uste Dabadaban egon zela oreka bat; beraz, pozik nago, oso pozik.
Ingurukoek, berriz, nolako erantzuna eman dizute?
Ona, baina, ingurukoek zer esango dute ba? [Barrez].
Atzerrian kontzertu dezente jotzen ari zara. Nola bizi duzu esperientzia?
Orain arte nahiko ona izan da. Gainera, agian, aurreiritzi bat izango da, baina, gehiena euskaraz abesten dudanez iruditzen zitzaidan ez nintzela iritsiko publikoarengana edo jendeak ez zuela jakingo zer ikusten ari zen eta oso gauza arraroa irudituko zitzaiola. Baina ez da hori gertatu; nahiko erraz hurbiltzen da jendea eta gustura egoten dira. Eszenatokitik sentitu egiten duzu funtzionatzen ari den ala ez, eta oso gustura ari naiz kanpoan jotzen ere. Harrigarria iruditzen zait [Barrez].
Argitaratzen duzun laugarren lana da; luzeetan, bigarrena. Nolako bilakaera izan du Verde Pratok hasieratik hona?
Zentzu askotan proiektua serioagoa da orain. Nik hartzen dudalako serioago eta konplexuagoa egin delako, bere neurrian, noski. Bakarrik egiten dut dena, baina ikasten ari naiz: batetik, teknikoki gauza batzuk; eta, bestetik, intentzio gehiagorekin egiten dut lana. Ez da zerbait nahigabe gertatu dena, hasieran horrela izan bazen ere. Zentzu horretan, profesionalagoa edo serioagoa da lana. Beste zentzu batzuetan, gainerako gauza guztietan bezala, faseak daude eta momentu honetan dantzagarriagoa da, igual, ez da hain iluna edo tragikoa. Horretan ikusten dut eboluzio bat.
«Momentu honetan dantzagarriagoa da, igual, ez da hain iluna»
Zerorren garapenak ere eragingo zuen lanetan.
Beharbada, bai; ez dakit, gauza asko nahasten dira horrelakoetan: momentu pertsonala, non egon nahi duzun zuk musikari bezala, zer eman nahi duzun zuzenekoetan… Baita ere zertara ausartzen zaren. Lehenengo diskotik dago reggaetona, eta erdaraz abesti hori, baina, rara avis hori da. Betidanik izan dut gogoa reggaetonean edo musika latinoagoan pixka bat arakatzeko; zehazki nola uztartu euskara eta horiek, edo nire izaera eta musika horiek. Orain, agian, gehiago ausartu naiz hori ikertzen.
Oholtza gainera ez da Ana Arsuaga igotzen, Verde Prato baizik. Zertan ezberdintzen dira?
Kuriosoa da. Asko kostatzen zait abesti eta abesti artean dagoen hutsune hori betetzea, hutsune horretan sentitzen dudalako Ana Arsuaga itzultzen dela eta lotsatu egiten naiz, zalantzak sortzen zaizkit: «Orain zer esango dut?». Jendeak esaten didanean Verde Prato garatu dudan pertsonaia bat dela, ulertzen dut zergatik esaten duten hori, izan, badelako; baina, nik ez dut horrela sentitzen. Alderantziz da: sentitzen dut ni izan naitekeela neurri batean, erakutsi ahal dudala benetan zer sentitzen dudan, zer pentsatzen dudan, nolakoa naizen… Bitxia da, eta badu disoziazio puntu bat ere [Barrez].
Egunerokotasunen lege eta kode batzuk daude harremanak egiteko garaian, hitz egiteko garaian… Ezin dira hautsi edo, bueno, hausten badituzu... Hor nagoenean sentitzen dut puskatu ditzakedala kode horiek, horrela sentitu dut beti musika. Agian oso erromantikoa izango da hori esatea, baina, nik uste logika duela. Azkenean, hortik doa artea bera ere: alderdi batzuk oso-oso errealak direnak, oso sakonak, eta horiek lantzea. Horrela bizitzen dut, abesti eta abesti artean kode batzuk berriro sentitzen ditut nire gainean: «Jatorra izango naiz? Astuna naizela irudiko zaie?». Galdera guzti horiek berriro sartzen dira jokoan, eta abesten dudanean ez dut horretan pentsatzen.
Elementu gutxirekin egindako musika dela esan liteke, minimalista ia. Ahotsak hartzen du protagonismoa. Zergatik hautu hori?
Oinarrizkoena hemen da gauza asko ez dakizkidala egiten. Teknikoki gabezia batzuk ditut, eta horiekin zerbait duina eta interesgarria egiten saiatzea da helburua. Hortik abiatzen da minimalista izateko erabakia; baina, finean, ez da erabaki bat. Gero bada hautu propio bat ere: ez dakizkit mila gauza egiten bakarrik, ba horixe izango da nire izaera, edo hortik abiatuko da. Baina hori da arrazoi garrantzitsuena.
«Teknikoki gabezia batzuk ditut, eta horiekin zerbait duina eta interesgarria egiten saiatzea da helburua»
Gero, noski, entzule edo ikusle bezala ikusten diot indarra horri ere. Horregatik uste dut zerbait egin eta proiektu bat aurkeztu ahal dudala, bestela ez nuke egingo. Baina zintzoa izanda, hori da egia.
Oholtza gaineko irudia ere ez da nolanahikoa. Zenbait kontzertutan atrezzo eta janzkera bereziekin ibili izan zara. Garrantzitsua iruditzen zaizu eszenografia hori zaintzea?
Agian, Arte Ederrak ikastetik natorrelako izango da, baina, iruditzen zait dena bat dela. Ezberdina da zu joaten bazara abestera bakero batzuk jantzita, argiztapenik gabe, ezer gabe… Eta kontzertu oso bat ematea horrela. Edo pentsatuz modu teatralago batean, eta zainduz benetan dinamika bat hasieratik bukaerara, non argiak aldatzen diren hasieratik bukaerara eta abar. Ez da istorio bat, baina istorioa modu zabalago batean ulertuta, badago kontakizun bat eta hori sortzeko intentzioa. Zerbait ez dena monotonoa, sentsazio batzuk sortzeko ahalegina… Nahiko oinarrizkoa da hori antzerki munduan, eta musika munduan, askotan, baita ere. Esperientzia moduan ulertzea denak eragiten duela, eta hori kontuan hartu behar da nire ustez.
Abeslari bakarlaria zara. Nolakoa da sortze-prozesua?
Nire kasuan, askotan, ahotsak datoz lehenengo. Bestalde, musika entzuten dudanean gustatzen bazait bonbo bat edo base jakin bat, edo iruditzen bazait zerbait egin ahal izango nukeela horrekin, gero hori erreproduzitzen saiatzen naiz. Askotan beste gauza bat ateratzen da [Barrez], eta hortik abiatzen naiz. Bi modu horiek ditut.
Egia da bakarrik sortzeko prozesuan traba eta muga asko dituzula, eta bizio asko baita ere. Niretzat hori da zailena: abestiei osotasuna bilatzea, gauza ezberdinak egitea… Baina dena zuk erabakitzen duzu, eta hori asko gustatzen zait. Eta, gero, asko ikasten duzula, jakina.
Taldekide gehiago ez edukitzea gabezia bat izan daiteke zenbait momentutan?
Ez zait bat bestea baino hobea iruditzen. Biek dituzte alde onak eta txarrak. Alde txar bat izan daiteke denbora guztian adostu egin behar duzula dena, eta baliteke agian ez egotea horren gustura momentu jakin batean, izan emaitzarekin, taldeak momentu horretan duen izaerarekin, musikalki diot, zein kontzertu ematen diren eta zein ez… Hor bakoitzaren izaera ere sartzen da jokoan. Baina moldatu egiten zara, eta gero agian ez zaude hain motibatuta… Niri, agian, hori gertatu izan zait. Ez bazaude horren motibatuta, pixka bat alboratu egiten duzu, ez duzu zeure burua hainbeste horretara jartzen. Bakarrik bazaude, berriz, askoz zailagoa da hori gertatzea. Zu zara ikertzen ari dena, eta zerbait gustatzen bazaizu egin egingo duzu. Zentzu horretan oso aukera polita da bakarrik egotea.
Musika norbera adierazteko bitarteko bezala ulertuta, taldean jotzeak dakarren adostasun beharra oztopo izan al daiteke?
Neurri batean bai. Baina talde batean ere, orekatuta badago, indar handiagoz helarazten da energia zehatz bat. Oso argi ikusten dut entzule bezala ere. Edozein talderekin izan daiteke, baina burura etorri zait adibide bat: bada talde islandiar bat, Reykjavíkurdætur du izena, eta dira hamabost neska eszenatokian, dantzan, hip-hop estiloko musika egiten, islandieraz. Ikusten dituzu eta kristoren indarra daukate. Beraien aurrean egonda ez dakit zer esaten ari diren, baina iristen ari zait haien mezua. Bakarrik ere egin daiteke zerbait oso indartsua, baina, beste kontu bat da. Badaude energia edo beste gauza batzuk, zeinak oso interesgarriak diren taldean adierazteko. Ezberdina da. Badaude gauza txar batzuk orain sentitzen ditudanak, adibidez, bidaietara jendearekin joatea zein ezberdina den, edo musika egitea bera, nola disfrutatzen duzun taldean jotzen edo taldekideek badakitenean nola jo eta zuk ez… Sortzeko orduan ere nabaritzen da hori.
Aurretik beste talde batzuetan ere ibili zara, kasurako, Serpiente eta Mazmorra. Horietatik Verde Pratora bada alderik. Nolakoa izan da trantsizioa?
Momentu batean hiruretan nengoen. Gero, Mazmorra utzi nuen, eta, ondoren, COVID-19arekin-eta, baita Serpiente ere. Zerbait nahiko organikoa izan da, baina, egia da asko aldatu dela kontua. Zerikusi handia du, baita ere, beste taldekideekin. Momentu hartan estilo horiek lantzen nituen pertsona batzuekin nengoelako, eta haiek estilo horietan kokaturik zeuden. Edo beste batzuetan, baina denok batera musika mota hori egiten genuen; zerikusi zuzena du horrekin. Oso oroitzapen politak dira, pila bat ikasi nuen; hor hasi nintzen oholtzara ateratzen. Nik uste oso bide organikoa izan dela, eta nahigabe estilo batzuetara jo dudala, zeinak, agian, hasieratik nituen gehiago nire erreferentzietan.
Zein dira erreferente horiek? Eta zein inspirazio iturriak?
Jende guztiak gauza bera erantzuten du galdera honetan: «Estilo mota askotako musika entzuten dut». Nire kasuan pentsatzen dut benetan horrela izan dela beti [Barrez]. Nire iturri nagusiak izan dira Mikel Laboatik hasi eta Siouxsie And The Banshees taldera… Horiek gazteagotan: postpunka, kantautoreak, baina, esperimentalak… Eta, gero, pixkanaka gauza asko. Reggaeton komertzialena ere gustatzen zait, eta berdin zait esatea. Gauza asko daude musikari munduan, eta baita Arte Ederren inguruan ere; ematen du erantzun behar duzula zure disko gustukoena dela ez dakit zein musikarik atera zuen lehen edizio ezezagun bat atera... Ba ez, ni ez naiz horrelakoa. Nire erreferente asko komertzialenak eta mainstream-enak dira, eta ez daukat arazorik horrekin. Klasikoa ere gustatzen zait, lehen diskoan asko oinarritu nintzen operan, kontzeptu eta emozio aldetik… Azkenaldian, berriz, Tatxers taldearen disko berria ari naiz asko entzuten; pila bat gustatzen zait.
«Reggaeton komertzialena ere gustatzen zait, eta berdin zait esatea»
Arte Ederren ikasketak egin zenituen Bilbon. Zergatik aukeratu zenuen musika lanerako arlo bezala?
Egia esan ez zen erabaki bat izan; gehiago da orain, lehen baino. Nik uste pixkanaka joan naizela gauzak uztartzen. Izatez, batez ere pintura izan zen gehien gustatu zitzaidan arloa Arte Ederretan, masterra ere pinturan egin nuen… Nire erabakia pinturari lotuta zegoen, baina oso mundu zailak dira hauek. Bestalde, karrerako bigarren edo hirugarren mailan hasi nintzen Serpiente taldean musika jotzen eta hori ere hor zegoen. Verde Pratorekin hasi nintzen momentuan gauza serioago jartzen hasi zen, eta energia zein denbora kontua ere bada hau; horretan datza lana, eta dena orekatzea ez da erraza. Pixkanaka aukeratu egiten duzu, eta gehiago ematen zidanez musikak, gehiago jo dut musikara. Oraindik ere pintatzen dut, eta lan egiten dut, baina, hor dago nire gogo guztia, ea ateratzen den zentzu praktiko batean ere.
Arte Ederrak ikasteak eragin al du musika egiteko zure moduan?
Nik uste baietz. Esango nuke Arte Ederrak egin gabe ez nukeela musikarik egingo. Nire izebek Tolosan piano akademia bat daukate, eta bertan ikasi nuen musika txikitatik. Baina, sentitzen nuen ez nituela gaitasunak ondo ulertzeko eta barneratzeko teoria musikala, lengoaia, solfeoa… Sentitzen nuen ez nituela gauzak ulertzen, edo gauzak ez nituela ikusten. Karreran, berriz, kristoren aldaketa izan da, Serpienten hastea izan zen modu bat bat-batean musikara zerotik hurbiltzeko, eta ikusteko ahal nuela sortu pentsatu gabe zer ari nintzen sortzen, zer esan nahi zuen, zer zegoen ondo eta zer gaizki… Hori dator Arte Ederretan nengoelako, eta jabetu nintzelako ahal nuela sortu modu horretan. Pentsatzen duzu: «Zergatik ez dut sortuko musika modu honetan?». Oso lotuta daude zentzu horretan musika eta Arte Ederrak.
Zer da musika zuretzat?
Hau ezinezkoa da ondo erantzutea [Barrez]. Nik uste oso modu ederra dela besteekin zerbait konpartitzeko. Oso momentu ezberdina da egunerokotasuneko gainerako momentuetatik; beste errealitate bat bezala irekitzen du, gehiegi erromantizatu gabe. Nahiz eta festa batean egon, dantzan taberna batean, beste errealitate bat da, ez da gure harremantzeko modu ohikoena. Oso interesgarria iruditzen zait. Gorputzarekin zerikusi handia du, oso modu misteriotsu batean. Gorputzeko erritmoak eta horrek emozioekin duen harremana pizten du; modu batera edo bestera, baina piztu egiten du. Arte bat da, horrek duen pisuarekin. Norbaiten eguna pozteko ahalmena du, baina baita triste bihurtzekoa ere. Boteretsua iruditzen zait. Elkarrizketetan hitz egin dezakegu honen inguruan, baina hortik kanpo dagoen zerbait da; esperientzia bat, hitzetatik gaindi dagoena. Horrelako zerbait esango nuke.
Zein helbururekin egiten duzu musika?
Ez daukat argi. Niretzat artea bizitza hobea egiten duen zerbait da; eta bizitza ezagutzeko tresna bat ere bada. Baina, aldi berean, bizitza ederragoa da horrela. Horrekin zerikusia izango du nire erabakiak, baina, ezin dut horrez gain aparteko besterik esan.
«Niretzat artea bizitza hobea egiten duen zerbait da; eta bizitza ezagutzeko tresna bat ere bada»
Gaur egun zein funtzio betetzen du musikak gizartean?
Funtzio asko ditu. Ez dauka bere duintasuna eta lekua, zentzu politiko batean. Jendearentzat izan lezake, baloratzen duelako bere bizitzan eta bilatzen duelako musika. Baina gero hori ez dago adierazita gure legeetan, gure musikaria zaintzeko garaian; musikari ogibidea ez dago aitortuta. Oso leku arraroa du, arteak bezala. Musika iruditzen zait dela askoz popularragoa, iritsi egiten delako; denbora guztian entzuten dugu musika. Baina, ez diogu bere lekua ematen musikariari. Anbiguoa da betetzen duen lekua.
Eta zein bete beharko luke?
Nire ustez ogibide bat izan beharko luke, baina, benetan. Beste edozein ogibidetan bezala bere soldata edo bizitzeko baldintza duinak izan beharko lituzke musikariak: lan egiteko baldintzak, denbora izatea musika sortzeko eta ideiak garatzeko, kontzertuak jotzeko… Denbora ez da doakoa. Gaur egun musikariak denbora izango du, berak denbora hori atera ahal badu. Beste lan bat edo beste hiru lan eduki behar badituzu hori gauzatzeko… Gainera ez edozein lan, aukera eman behar baitizute denbora izateko lehen aipatutako kontuak egiteko. Hau guztia ez dago ondo. Bestela, beti berdinek egingo baitute artea: oinarri batetik dirua edo pribilegio batzuk dituztenek. Horren aurkakoa izango litzateke idealena.
Kezkatzen zaituen zerbait da musikari profesionala izatea. Nola bizi duzu egoera?
Niretzat oso gogorra da batzuetan. Jabetzen naiz pribilegio batzuk ditudala, bestela ezingo nuke hasi ere egin musikari bezala; hori da nire errealitatea. Familia egitura bat daukat, zeinak lagundu ahal nauen; ez nago bakarrik mundu honetan. Beste pertsona batek ezingo luke gauza bera egin, hori argi daukat. Aldi berean, beti izan ditut beste lan batzuk, zeinak benetan bizitzeko adina ematen didaten. Oreka bat ari naiz bilatzen, baina, oso gogorra da askotan. Verde Prato gero eta hobeto doa aitortza aldetik edo kontzertu maila aldetik, baina, oso momentu delikatua da niretzat. Ezin dut dena eman, ez didalako bueltatzen behar dudana asetzeko adina. Noraino iritsi aztertzen ari naiz; ea ondo doan; ea beste lana utzi ahalko dudan…
«Ezin dut dena eman, ez didalako bueltatzen behar dudana asetzeko adina»
'Berria' egunkarian iritzi artikuluak argitaratzen dituzu, eta berriki Lisboan izandako kontzertu bateko bizipenak kontatu dituzu. Bada haustura bat espero den glamourraren eta errealitatearen artean?
Nahiko pertsonala da kontua. Badakit pertsona askok esango dutela: «Kamerinoa? Eta zer?». Berdin zaiela. Baina ni bi aldeetan egon naiz. Serpiente edo Mazmorra taldeekin joaten nintzenean jotzera gaztetxe barruan egiten nuen lo, koltxoi batean, eta berdin zitzaidan. Baina, ezberdina da, baita ere, zein momentutan zauden, zer ematen diozun proiektu horri, nola ulertzen duzun… Proiektu guztiak musikalki ez dira berdinak, eta ezta zure egoera ere. Batzuetan esperientzia bizitzeagatik egiten duzu eta berdin zaizu non lo egin, kamerinoa zikina dagoen ala ez… Ni egon naiz hor. Baina hor badago muga delikatu samar bat: ez zaudenean egoera horretan. Gainera iruditzen zait arriskutsua dela hor ondo egotea eta kito, zalantzan jarri gabe.
Juan Gonzalez
Esan nahi dudana da proiektu bat sostengatzeko baldin bazabiltza beste lan batzuetan, nahi dituzula gutxieneko baldintza batzuk betetzea. Bide horretan hasten zara pixka bat eraikuntza hori eraisten, eta galdetzen: «Zergatik naiz gutxiago?». Esperientzia horri buruz hitz egitea interesgarria iruditzen zait, beste inork ez baitu hitz egiten [Barrez].
Sahatsa Jauregi artistarekin elkarlanean bideo bat aurkeztu duzue Dock of the Bay jaialdira. Zertan datza?
Duela pare bat urte egin genuen kolaborazio bat Sahatsak eta biok: berak eszenografia bat prestatu zuen —eskultorea da bera—, eta kontua zen lan audiobisual bat izatea elkarlan horren emaitza. COVIDaren ondoren izan zen, eta pixka bat arrarotua zegoen giroa, baina, kontzertu bat prestatu genuen, non abestiak berriak izango ziren edo sortze prozesuan egongo ziren; pixka bat esperimentala zen dena. Nik bere eskultura horretan joko nituen abestiak, publikoak dress-code edo janzkera irizpide bat zeukan… Dena zen pieza bat; gertaera bera. Kameralari batzuk zeuden haien jarraibideekin, dena zegoen oso kontrolatuta zentzu horretan, baina, hortik aurrera ea zer gertatzen zen. Hori dena grabatu egin zen, eta emaitza pelikula da.
Juan Gonzalez
Elkarlan gehiago ere egin dituzue, kasurako, zure kontzertuetako atrezzoa.
Azkena amak egin dit, telek osatzen dutena. Berak beste bat egin zidan: gortina moduko bat. Bestalde, argazkiak eta eskulturak uztartzen zituen bere lan batean modelo aritu nintzen beste hainbatekin batera; belarritako batzuk egin zizkidan Sonar jaialdiko kontzerturako… Jaikiera EPrako eta Adoretua lanerako berak egin ditu maketazioa eta diseinua.
Elkarlana oso ona da eta, gainera, lagunak egin gara. Ez ginen lagunak elkarrekin lan egin baino lehen, batera joan da. Maria Muriedasekin, zeinarekin askotan egin dudan lan, hasieratik eduki nuen sinergia moduko bat; oso ondo moldatzen gara, eta hori lortzea ez da batere erraza. Sahatsarekin ere hori daukat: elkar ulertzen dugu, konfiantza daukagu esateko zerbait ez bazaigu gustatzen… Nik uste jarraituko dugula elkarrekin lanean [Barrez].
Zein dira hurrengo kontzertuak?
Maiatzaren bukaeran, 27an, Madeiran, Portugalen Aleste jaialdian izango naiz. Tolosan sanjoanetan gauza bat egingo da eta bertan parte hartuko dut, baina ez dakit noraino: abesti bat edo bi edo zer gehiago… Uztailean Elorrioko Musikaire jaialdian ere izango naiz. Orain tarte gehiago daukat kontzertu batetik bestera.
Eta aurrera begira, ba al duzu beste proiekturik?
Elkarlanen bat daukat Bronquio musikariarekin, zeina oraindik ez den atera. Horrez gain, gogoa dut gauza berriak egiteko, elkarlan gehiago… Baina, oraingoz, bira egin eta ea zer moduz moldatzen naizen disko berriarekin.