Musikaz aritu gara, bizitzaz eta bere baitako emozioez, bere diskoetako hitzetan bezala. Itsasoa paisaia moduan, pasioan egin dugu elkarrizketa. Apirilaren 15ean azalduko ditu elkarrizketa honetako edukiak Leidorren, 20:30etik aurrera, berak egokien egiten dakien hori burutzen: abestuz, emozioak mugituz.
Musikariak beti krisian bizi omen zarete Euskal Herrian, baina zuek areto guztiak betetzen ari zarete.
Bai, egia esan disko honekin inoizko momenturik hoberenean gaudela sentitzen dugu zentzu horretan. Aurreko diskoekin ere, betetzen genituen zenbait areto, baina bira honetan sarrera guztiak agortzen ari dira areto guztietan. Holako lan bat egin ostean, luxu bat da hori. Asko baloratzen dugun gauza da. Etorriko zaizkigu ziur garai motelxeagoak, beraz disfrutatu dezagun orain topera hau.
Ken Zazpiren kontzertua: 18 hilabeteko haurra gustura eta 75 urteko adindua emozionatuta. Nola egiten da hori?
Ez dakit horrenbesterako den, baina egia da denetariko entzuleak ditugula, eta ederra da hori. Dena den bira honetan gero eta jende helduxeagoa hurbiltzen ari dela sumatu dugu.
Baina guk aurrez planifikatu gabe adin espektro oso zabalera iristen garela badakigu.
Hau lortzeko, zein da ukitzen duzuen tekla, edo zein da gakoa?
Ez dakit. Guk kantu bat egitean, gu ukitzea bilatzen dugu, gu askatzea, gu motibatzea… eta gero beti da ederra jendeak bere egitea abestia. Ez dago formulario arrazionalik, emozioekin izango du zerikusi gehiago segur aski: guk intuizioz eta pasioz konposatzen dugu, ez dugu beste sekreturik.
Bizi egonda hil egiten omen gara, berriro bizitzen hasteko. Zer esan nahi zenuen?
Jaio eta hil bizitza honetan fisikoki behin egiten da, baina nik uste dut, norberaren eboluzioan behin baino gehiagotan hil eta berpizten garela. Bizitzan helduleku ziren horiek lotura bilakatu daitezke momentu batean, eta askotan horiek askatzen jakin behar da, ausartu behar da. Eta hor zalantzetan barneratzen zara, bakardadearekin hitz egiten duzu, zure mamuekin...Eta krisi horiek aukera berriak izan daitezke, baita harremanen arloan ere. Taldean ere hau gertatu izan zaigu, eta nik uste, sorkuntzarako momentu interesgarriak sortu ditugula guztiz kontziente izan gabe.
Orduan Ken Zazpi erdi hil egin zen, eta ostera biziberritu?
Beharbada bai. Disko sinfonikoa inflexio puntua izan zen. Handik aurrera ia edozer egiteko aukera ireki zitzaigun, baina kosta zitzaigun norabidea marraztea: zer egin, nola, zein norabidetan… eta ziurgabetasun egoeratik pasa gara bilakaera horretan. Eta hau kudeatzeko pila bat hitz egin behar izan dugu; lan asko egin hori gainditzeko, eta baita haserretu ere, holako egoeretan itxi gabeko hainbat zauri azaleratzen direlako, esan gabekoak, aurpegiratzen ausartu ez garenak, bakoitzaren kaka guzti horiek... 20 urte daramatzagu elkarrekin, eta pentsa edozein harremanetan gertatzen dira gorabeherak, ba gurean ere bai. Krisiak harremanak hausteko giltzarri izan daitezke, edota, ondo kudeatuta, harreman hori indartzeko elementu. Taldean pasa gara horrelako momentuetatik, bai. Baina nik uste asmatu dugula korapilo batzuk askatzen, eta horren ondorio da disko hau.
Zein sentsazio izaten ari zarete kontzertuetan?
Oso ona! Musikalki oso ondo sentitzen gara. Iruditzen zait daukagun proposamena oso sendoa dela, eta kontzertuetan asmatzen ari garela hori aurrera eramaten. Eta zuzenekoak oso zapore onak uzten ari direnez, hurrengorako irrika pizten dute. 
«Irudiak, argiak, mugimenduak… ikuskizun bikaina» diote.
Gu oso gustura gaude proposamen berri honekin, pila bat disfrutatzen ari gara. Diskoaz gain, lan handia egin dugu zuzenekoa prestatzen.
Ken Zazpiko entzuleek zer bizitzea bilatzen dute, barren-barrenean dituzten emozioak loratzea?
Musikak duen indarra izan behar dugu kontuan; baina musikak orokorrean. Barne korapiloak askatzen lagundu dezakete abesti batzuk. Gure abesti batzuk agian horretarako balio diete zenbaiti, eta hori ederra da. Musikaren magia da hori.
«Musika oso ona, baina letrak gorputzean barneratzea kostatu zitzaidan; kontzertuan bere esanahiak ulertu nituen arte» dio entzule batek.
Hainbat idazleren letrak sartu ditugu, eta musikan bezala, letretan ere beste buelta bat bilatu nahi izan dugu fenix hegaztiaren kontzeptuaren inguruan. Agian lehen entzunaldian kosta egiten dira? Beharbada bai. Disko honek entzunaldi batzuk eskatzen dituela uste dut. Baina hori oso subjektibo eta pertsonala da. Kantu batzuk lehen entzunaldian harrapatzen zaituzte, baina agian batzuetan lehenak izaten dira nekatzen ere. Ni entzunaldi bat baino gehiago eskatzen duten kantuen zalea naiz. Eta kantu bera diskoan edo zuzenekoan entzun ezberdina izan daiteke, batzuk irabazi egiten dute, beste batzuk galdu. Zuzenean irabazten duten kantu horiek izan ohi dira biribilenak.
Eta Euskal Herritik kontzertuak eskaintzen dituzuenean, jendeak euskara ez ulertuta, zein sentsazio izaten dute? Kontzertuaren pertzepzioa oso desberdina baita horrela.
Ezberdina da seguru. Jendeak gerturatu eta gozatu duela uste dut, seguruenik beste modu batera. Nahiz eta ez ulertu letrak, musikak eraman zaitzake zure barneko gela ezkutuetara. Doinuek eta hizkuntzetako hotsek badute bere energia, bere unibertsalitatea, bere mezu propioa. Hala ere, letrek berebiziko garrantzia dute nire aburuz, eta ulertu ezean kantua hankamotz iristen da.
Beste kontzertuetan bezala, lortuko duzue Leidorreko besaulki erosoetatik jendea zutitu eta jendea dantzan jartzea?
Saiatuko gara horretan. Gure energia onena jarriko dugu taula gainean eta gure helburua jendearekin batera disfrutatzea izango da. Publikoa Ken Zazpiren zazpigarren partaidea dela esaten dugu askotan, jendeak asko parte-hartzen baitu zuzenekoetan, eta hori oso polita izaten da.
«Krisiak aukerak dira» diozu, sortzaileak beti daude aukerekin orduan…
Nik uste krisiak aukera bezala hartu behar direla. Azkenean, momentu gogorretatik igaro ostean, ikasketa prozesu edo desikaste prozesu bezala hartuta, indartuta atera zaitezke. Baina hau teoria da! Niri gertatu izan zait egoera konkretu batekin agobiatu eta aste dezente zuloan ezin altxarik egotea. Momentu zail eta latzetan ikuspegi eraikitzailea izatea eta une horri zentzua ematea gakoa da, ezinbesteko pausu bat gehiago dela ulertzea norbere bidean, beti erreza ez izan arren.
Kultur sortzaileak baloratzen dituen gizartean bizi gara?
Jende askok disfrutatzen du egiten dugunaz, eta pentsatzen dut askok baloratzen dutela, baina gabezi handiak ditugula iruditzen zait. Herriak kulturari ematen dion garrantziagatik neurtu daiteke herria bera. Instituzioen partetik, eta alderdi politikoen aldetik, eta hemen ez da inor libratzen, ez dago epe ertain-luzerako estrategia kultural sendorik eta benetako ardura kulturala. Partxeekin bizirauten du hemengo kulturak. Honekin batera, ardura kultural hori gizartean ez dagoela iruditzen zait. Ez naiz aditua, baina sentsazio horiek ditut. Sortzaileak behar bezala babestu eta bultzatzen ez dituen gizarte batean bizi garela uste dut.
«Artista hauek bizi dira!» esango du baten batek. Astearte buruzuri batean, paseoan, hementxe.
(Irribarreak) Gure lanak fase ezberdinak ditu, eta izaten dira garai lasaiagoak, baina baita lanez gainezka aritzen garen uneak ere. Badakit musikaren bizimodu honetatik ez naizela aberastuko, baina bizitza ematen dit.
Hilabeteko soldata osatzeko halako debaldeko elkarrizketa asko egin beharko dira.
Gure lanaren parte bihurtu da. Azken finean, zuek ere gure lanaren zabalkunderako bide zarete. Niri deseroso sentiarazten nauena zera da: jada sorkuntza lana baino gehiago nabarmentzen dela sortzailea bera. Eta kanturen bat edo diskoren bat izan daiteke interesgarri, edo agian zoragarri, baina gu jende oso arrunta gara.
Gogorra ere izango da sortzailea izatea: Burua estutzen ibili beharko da beti letra edo musika sortu nahian.
Bai, bai… baina hori da ni harrapatzen nauena. Ni 24 ordu nago sorkuntza buruan dudala, bai egunkaria irakurtzean edota norbaitek zerbait berezia esatean. Ez dut neke bezala sentitzen, baizik eta pasio moduan.
Nolakoa da zure eguneroko egun bat?
Garaiak daude: sorkuntzako momentuan ordu dezente ibili beharra dago, aldi gogorra da, gorabeheratsuena, egun batean dena da zoragarria, besteetan dena erdipurdiko, eta hala ere niri gehien gustatzen zaidan garaia da. Ostera grabaketaren garaia dator, ederra baina beharbada obsesiboena, bestela galdetu gure ingurukoei. Egia esan, nahiko jasanezin egoten gara garai horretan. Azkenik, biraren fasea: hemen, asteburuak kenduta, lasaien ibiltzen garen garaia da, orain bezala, astearte zoragarri honetan paseatzen...
Aita ere bazara, nola daramazu kontziliazioa?
Umeak oso txikiak direnean ez da erreza izaten. Asteburuetan aitona-amonen laguntza behar izaten dugu kontzertuetara eta joateko, baina aste barruan 24 ordu seme-alabekin, egunotan horrela bizi gara. Orain ere, ikusten duzu. Eskertzen dizut elkarrizketa umearekin paseatzen ari garela egitea.
Getarian bizita, zer da itsasoa zure bizitzan?
Niretzako ezinbesteko zerbait da. Betidanik izan dut gertu, baina orain berarekin bizi naiz. Itsasoa bilatu dudan zerbait da. Baretu eta zentratu egiten nau, eta emozionalki energia ematen didan elementua da dudarik gabe.
Kalean abesteko tentaziorik izan duzu inoiz?
Duela urte batzuk gertatu zen, lagun batekin Irlandara joan nintzenean. Egin genituen halako saio batzuk, eta esperientzia oso ederra izan zen. Guk modu anekdotikoan egin genuen, hartara behartuak daudenak bestelako ikuspegia izango dute.
Mikel Urdangarin eta zu: bi irakasle, orain bi musikari. Hain gogorra da irakasle izatea?
Irakasle garaiko oroitzapen goxoak gordetzen ditut. Ikastola batean aritu nintzen eta asko eskatzen duen lan gogorra da bera ere, are eta gehiago, irakasle militanteak ginelako; proiektuarekin konprometituak. Zortzi urtez aritu nintzen, eta umeak izatean erabakia hartu behar izan nuen: irakaskuntza edo musika.
Ezin zara kexatu: Benito Lertxundi, Amaia Zubiria, Mikel Laboa… abeslari mitikoen ondoan jada tokia egin duzu.
Eta hori? Zergatik diozu?
Jada prestigioa lortu duzulako, eta Euskal Herriko musikagintzaren historian sartu zarelako.
Esan dituzun izen horien ondoan jartzea, gehiegizkoa iruditzen zait. Errespetua ematen dit.
Udazkeneko egun batean, Tolosako Zabalarreta parkean hiru gazte gitarrarekin abesten. Gerturatu eta 'Zapalduen olerkia' zen.
Kantu batzuk bere bidea egiten dute. Zuk sortu dituzu, baina jada ez dira zureak. Hori ikustea plazera da, hori da lehen aipatu dugun musikaren magia. Sorkuntza eta kantatzeak bizitza ematen dit, eta horretan segitzeko aukera eta gogoa dudan bitartean, jarraituko dut.
Ilargia: maitasuna beste era batera ulertzen zenuen garaiko abestia. Zuk esana da kontzertuan… nolako aldaketa izan da ba?
Ilargiaren letra oso dramatiko eta nerabezarokoa da. Hitz horiek sortzean 20 urte ere ez nituen izango, eta pentsa, jada urte batzuk igaro dira. Orduko maitasunaren ikuspegia eta gaurkoa ez da berbera.
Ez zara aspertzen ilargi lapurretaz abesteaz?
Izan ditugu gure konplexuak kantuarekiko: gure eskaintza zabalagoa zela aldarrikatu nahi genuelako ziurrenik. Baina maite dugu kantua, ate pila bat ireki eta jende askorengana iristeko balio izan digulako. Gaur ez nioke hala maitasunari abestuko baina…
Eta baita gerra ere. Nola bizi duzu egungo errefuxiatuen egoera?
Niri lotsagarria iruditzen zait: Euskal Herrian bertan hiru bakarrik ekarri dituzte, hiru! Aita izanda, beraien tokian jartzen zara eta oso latza da. Amorrua eta lotsa sentitzen dut, oso biolentoa baita gertatzen ari dena.
Nola irudikatzen duzu Euskal Herria hemendik 10 urtera?
Hamar urte ere ez da denbora asko, baina aldaketa handien garaian bizi garela iruditzen zait. Agian aldaketak ez doaz guk nahiko genukeen erritmoan, baina gertatzen ari dira, etengabean. Hamar urtetan zenbait gauzetan igarriko ditugu, baina beste zenbait eremutan ez horrenbeste.
Musikagintzatik ere, independentzia aldarrikatu duzu. Nola da hori?
Kulturalki egoera hobetzeko, ez ditugu egun ditugun eskumenak ahalik eta hobekien aprobetxatzen. Lehendabizi hori egin beharko genuke Euskal Herrian, orain dugun eskumenetatik kultura bultzatu, urrun baikaude topetik. Estatu propio batekin, eskumen guztiak izango genituzke. Zentzu horretan, hobekiago kudeatuko genituzke gure kultura eta hizkuntza. Egun, beste Estatu baten sukurtsal gara, beste hizkuntza eta artista batzuk lehenesten dituena, eta gurea garatzeko trabak jartzen dizkiguna.
Jada zenbat aldiz Tolosan?
Askotan, egia esan. Atera ditugun disko guztietan bertaratu garela uste dut. Gustatzen zait Tolosako publikoa. Beno, Tolosa gustatzen zait. Herri bizia eta kezkaz betea iruditzen zait, hainbat arlotan mugitua. Baino hau nire kanpoko ikuspegia da, zuek, bertakoek, bertako argi-ilunak hobekiago ikusiko dituzuelako. Kanpotik, hizkuntza eta kulturarekiko kezka duen herria ikusten dut.