«Euskarak zabalkundearekin degradazio bat ere izan du»

Zer da biharko hitzaldian landuko dena?
Euskararen egoeraz hitz egingo da; zer moduz goaz? Ondo, gaizki, erdipurdi? Zer da kalitatea hizkuntzen inguruan? Jakina da euskara zabalduz joan dela. Gero eta jende gehiagok hitz egiten du, gero eta lurralde gehiagotan hitz egiten da eta gero eta gai gehiagori buruz hitz egiteko gai gara euskaraz. Horrek esan nahi du zabalkunde bat dagoela, eta logikoa den degradazio bat ere baduela hizkuntzak. Alegia, gauza bat txikia denean eta oso konzentratua bere kolorea bizi-bizia izaten du. Zabaldu egiten denean kolore hori galdu egiten du. Inork ez du nahi euskara gutxi batzuek, toki gutxitan eta gai gutxi batzuei buruz hitz egiteko hizkuntza izan dadin, baina zabaltzean degradazio bat ere badator. Kontua da degradazio hori zenbateraino den onargarria edo ez, edo non jarri behar diren marra gorriak.

Nolakoa da kalitatedun euskara?
Hizkuntza guztiak arbitrarioak dira. Momentu bakoitzean hiztunen artean erabakitzen da hizkuntza zer den. Nik ez nuke esango hori ere oso finkoa denik. Alegia, duela berrehun urte zerbaitetarako balio zuen zerbaitek orain balio ez badu aldatu egin beharko da. Baina, zenbateraino aldatu hizkuntzaren funtsari kalterik egin gabe? Hori da kontua.

Euskararen kalitatearen gaia, benetan kezkatzekoa al da?
Bai, nik uste dut kezkatzeko gaia badela. Beti alerta samarrean egon behar dugula. Hala ere, hizkuntza kontutan kalitatea zer den nahikoa dudan jarriko nuke. Ez dakit nik oso garbi zeri deitzen zaion kalitatea hizkuntza kontuetan. Hain zuzen ere, horregatik, hizkuntzak arbitrarioak direlako. Hizkuntzak ez direlako horrela edo hala; baizik eta momentu bakoitzean hiztun kopuru handi samar batek beraientzat erabakitzen dutenak dira hizkuntzak.

Zer eragin du horrenbeste euskararen kalitatean?
Hizkuntzaren garatzearena, aldaerena, zabalkuntzak. Alegia, gero eta jende gehiagok daki eta hitz egiten du euskaraz. Gero eta lurralde gehiagotan; gaur egun aldi berean hitz egiten da Tolosan, Zarautzen, Balmasedan, Langraitzen, Tuteran eta Donapaleun. Eta batez ere, gero eta gai gehiagori buruz hitz egiten da. Euskara balitz bakar-bakarrik, esaterako Bedaion hitz egiten den hizkuntza. Eta bakar-bakarrik baserriko lan eta gauza familiarretarako hitz egiten den hizkuntza bat balitz, hori ez litzateke behin ere degradatuko. Beti eutsiko lioke lehengo mailari. Gertatzen dena da, zabaltzen den neurrian kalitate deitzen den hori pixka bat galduaz doala. Baina denok nahi dugu zabaltze hori.

Orduan, bere alde positiboa ere badu honek.
Jakina! Alderik positiboena hori da, zabaltzearena. Nik uste dut alde horretatik ez dugula alarmistak izan behar, baina alertan egon bai.

Transmisioak ere honetan eragina izan duela uste duzu?
Bai, jakina. Gero eta azkarrago bizi gara, eta erroak gero eta aireagoan ditugu duela ehun urte baino. Lehen hizkuntza familian eta kalean transmititzen zen. Gaur egun, familiak askotarikoak dira, eta familia bakoitzean bost-sei aparatu daude afalondoa galarazten dutenak, adibidez. Eta kalean ere inguruko hizkuntza oso indartsuak dauzkagu, eta ez da erraza bertan euskara transmititzea. Eskolak hartu du edo bota diogu funtzio hori, eta ari da bere lana egiten, baina ezin izango diogu dena eskolari bota. Alegia, heziketa sexuala, bide heziketa, hizkuntzaren transmisioa, balioen transmisioa eta gainera edukiak erakutsi behar baditu eskolak, pentsa zenbat lan kargatzen diogun.

Egoera aztertuta, aurrera begira zer egin beharko genuke euskararen kalitateari eusteko?
Nik egia esan diagnostikoa egiteko ez dut hainbesteko zailtasunik ikusten, baina garabideak edo sendabideak ipintzeko bai. Erraza izan balitz honez gero egina izango genuke. Batez ere nire kezkak plazaratzea da asmoa, eta ia jendeak zer kezka dituen entzutea. Ikuspuntu horiek partekatzea.