Orain Musikeneko irakaslea da, eta tartean hainbat proiektutan murgilduta dago. Azkena hauxe: Zaharrak berri, Arineketan taldearen bigarren diskoa. Txistuaren, ahotsaren eta pianoaren arteko elkarlana du oinarri. Ez du bakarrik musika klasikoaz hitz egin, baita rockaz eta popaz, besteak beste. Haren ibilbidearen errepasoa egin du.
Nola hasi zinen musikan?
Nahigabekoan esango nuke. Iruran bizi aurretik, Anoetan bizi nintzen. Dantza dezente egiten nuen, futbola ere bai, asko nabarmentzen ez nintzen arren. Eta gero musika; ez ninduen oso harrapatuta. Pianoko klasetara joaten nintzen, edozein ume bezala, eta uste dut bateria izan zela lehen amua. Oroitzapena dut udaleku batzuetan musika bat entzun eta sentitu nuela: «Zer da hau?». Eragin handia izan zuen nigan, eta rockak bateriarekin gertutasun handiagoa duelako pianoak baino, bateriarekin hasi nintzen. Ikastolan jada nahiko friki ezagutu ninduten, eta afizioa hor hasi zen. Ez nintzen ikasle fina, eta momentu horretan atera zuten Gipuzkoan aurrenekoz Musika Batxilergoa, Donostian. Horretarako kontserbatorioen ikasketa ofizialak behar ziren, eta bateriaren inguruan ez zegoenez ezer ofizialik, eta pianoa jotzen nuenez, kontserbatorioan sartu nintzen. Hortik aurrera, alor desberdinak jorratu ditudan arren, pianoaren ibilbide akademikotik nahiko gertu ibili naiz. Nolabait esateko, bateriarekin hasieran sentitu nuen pasioa, ondoren pianoa ere nire egin nuen.
[Hutsune bat egin du pentsatzeko] Askotan musikan frogaz froga zaude. Musikenen ere antzeko. Momenturen batean kontserbatorioan sartu izan ez banintz, beste bide bat egingo nukeen, baina bizitzak eraman nau bide horretatik, eta sarearen alde onean egotea tokatu zait beti.
Aipatu duzu musikan tribunal baten aurretik pasatu behar duzula. Orain irakaslea zarela, zer iruditzen zaizu?
Alde batetik, egia da gazteagoa zarenean kostatu egiten zaizula ulertzea, eta ez zaizula justua iruditzen, baina musikariaren lana eszenara ateratzea da. Alde horretatik, iruditzen zait ez dela txarra tribunal batek zure lana baloratzea, jarrera onarekin, noski. Ikasturte osoa azterketa horretan zetzan. Irakaspenaren parte izateaz gain, zaila da. Irakasle bezala saiatzen naiz ikuspuntua aldatzen, nik ere egin nezakeen, datorren astean azterketa bat jarriko dut eta kitto. Baina saiatzen naiz entzunaldiak egiten, eta elkar entzuten giro on baten barruan. Izan ere, uste dut hori ere falta zaiola klasikoa deitzen zaion horri: tribunalean badaude joera batzuk. Hor aldea zegoen klasikoaren eta jazzaren artean, jazzekoak ematen zuen trago bat hartzen ari zirela, eta hori landu dezakezun zerbait da, musika mota bat jo edo beste bat. Hainbeste seriotu dugu, musika kultua, akademikoa... Eszenatokia egitea ere bada zati garrantzitsua, profesioaren erdia; komunikazioa oso ona izan arren, eszenatoki batean ez bazara ondo moldatzen erdizka geratu zaitezke.
«Komunikazioa oso ona izan arren, eszenatoki batean ez bazara ondo moldatzen erdizka geratu zaitezke»
Jendea pianoa ikastera Alemaniara joaten da, ezta?
Bai, gaur egun Erdialdeko Europara orokorrean. Orain pianoaren munduan, Asian ere sekulako maila dago. Baina musika klasikoan, mendebaldekoa deitzen zaion horretan, indartsuena Europa da. Tradizio gune handienak behar bada Alemanian daude: Berlinen, Kolonian... leku asko daude. Frantziak ere badu historia. Frantzia oso piramidala da. Viena, Mosku, Berlin, Paris, eta gaur egun Londres ere bai, horiek dira musika klasikoaren puntu garrantzitsuenak. Espainiar Estatuan Donostiako Musikene eskola ona da, baina ez da erreferente bat musika klasikoan. Parisekoa izan zen lehen kontserbatorio modernoa, Frantziako Iraultzaren ondoren ezarri zuten. Nik bertan ikasi nuen.
«Musikene eskola ona da, baina ez da erreferente bat musika klasikoan»
Nola pasatzen da bat rock musikatik klasikora?
Euskal Herriko errealitatea hala da, gaur egun aldatu egin da, baina orain dela 20 urte, garaiko taldeak Su ta Gar, Berri Txarrak... entzuten genituen. Nire errealitate sozial horrekin, bateriaren bidez, askoz gehiago egiten nuen. Guk gure talde bat genuen ikastolatik sortua, Ezein izena zuena. Berbena talde bat zen, gure abestiak egiten genituen. Nik bateriarekin asko disfrutatzen nuen. Gero, ikasketa ofizialak egin behar zirenez, amak esan zidan: «Musika egitekotan modu ofizialena egin ezazu». Badakigu zer den musika, musikan ibiltzea modu ez ofizial batean, beti arrisku bezala ikusten da, eta egia da oso bizitza irregularra izan daitekeela.
«Musikan modu ez ofizialean ibiltzea beti arrisku bezala ikusten da; oso bizitza irregularra izan daiteke»
Orduan, akademian sartu nintzen. Oso mundu ezberdinak ziren. Poloniar bat nuen klasean, eta hari ezin nion hitz egin rockaz. Ez naiz bereziki ona klasikoan bakarka jotzen, baina gero, denetik edan egin dut, eta horrek eman dizkit erremintak oraingo testuingurura egokitzeko. Musika garaikidea interpretatzeko Euskal Herrian oso zaila da, agian Musikenen irakasle izan zaitezke, baina gure errealitatean zaila da. Rock-pop musika komertzial horrek ere eman dizkit erreminta asko pianora moldatzeko, belarria izateko... Uste dut burutsuena hori dela, dudan motxilarekin jotzea; ez ordea, esatea moztuko dut dena eta kito. Akademiatan hori asko ikusten da: «Hau da ona eta beste hau da txarra». Musika ez da ona eta txarra, parametro batzuekin noski izan daitekeela, baina musika da jenderi iradokitzen diona.
Parisera joan zinen ikastera. Zergatik inprobisazioa?
Bateria beti belarriz jotzen nuen, baita pianoa ere. Interpretazioko ikasketak amaitu nituenean, argi nuen ez nuela horretara dedikatu nahi, ez nintzen eroso sentitzen. Inprobisazioan ezagutza nuen, eta zorionez, bagenituen Musikenen bizpahiru irakasle Frantziako eskolakoak, Parisen baten bat irakasle izandakoa. Ikusten nuen beraiek bazutela gaitasuna Chopinen pieza bat jotzeko, eta nolabait inprobisatzeko bals bat, adibidez. Hori musika tradizionalean nahiko ohikoa da, eta hori zen benetan gustatzen zitzaidana, askoz askeagoa eta jolasgarriagoa zelako, eta hobeto pasa nezakeelako. Bi urte ibili nintzen joan-etorriak egiten Parisera. Frantziako hiriburura joateko eragile nagusia hauxe izan zen: hango irakasle batek esan zidan zergatik ez ote nintzen aurkezten frogetara eta horixe egin nuen. Buruan ez nuen pentsatzen Parisera joango nintzela, oso goi mailakoa zelako.
Azkenean, hara joan nintzen, eta hiru urtez egon nintzen han bizitzen. Horren barruan, irakasle batek eramaten zaitu mundu batera edo bestera. Lehen bi urteetan Aldundiaren beka batekin egon nintzen, eta hirugarrenean jotzetik bizi izan nintzen. Irakasle batek zinemara eramaten ninduen; astean hiru saio egiten nituen, eta lan ordaindua zenez, horrekin egiten nuen aurrera. Bitartean ere zenbait proiektutan sartuta nengoen.
Zein proiektutan?
Beti izan dut bakarka disko batzuk editatzeko joera. AusArt Records ezagutzen nuen, eta Musikenen ikasketak egiten nituela, banuen gauzak sortzeko joera bat. Musikeneko bigarren urtean grabaketa batzuk egin nituen, eta irakaslea nahiko harrituta geratu zen nire piezarekin. Deitu zidaten, eta proposatu zidaten haien zigiluarekin disko bat grabatzea. Lehen diskoa pixka bat modu prekarioan egin genuen, baina argitalpen ofizial bat zen. Bi proiektu gehiago egin nituen haiekin; Sastre artean, nire aitonaren poema batzuen gainean, eta oboe-jotzaile batekin, Itziar Lujanbioarekin, piano eta oboerako euskal konpositoreen errepertorio bat. Hiru diskotxo horiek egin nituen. Eta aldi berean, Javier Perez de Azpeitia pianistak aipatu zidan dantzari batek deitu ziola, performance bat egiteko, arte garaikiderako, Ion Munduate artistarekin, Mugatxoan proiektuaren barruan. Suitzan, Bartzelonan... Bertatik ere dezente ibili ginen.
Arte eszenikoa deitzen zaion horrekin bazegoen joera bat elkarlan bat egiteko. Sin título en colores emanaldia ere egin nuen, eta hor ikusi nuen askoz askeago sentitzen nintzela: beste artista batzuekin, eta aldi berean, eszenatokietan... zoragarria zen. Gainera, Alurr taldean ere dantzaria izan nintzen. Azkenaldian musikan sartuago nabil, baina Parisen Asier Zabaleta dantzariarekin, zeinak Ertzak konpainia duen, NAN eta Zehar emanaldia egiten genuen. Ematen du gaztea naizela, baina urte asko daramatzat beste gauza batzuk egiten.
Aipatu duzu 'Sastre Artean', zure aitonaren poemen lana. Nola bururatu zitzaizun hori?
Nire burutazio bat izan zen. Etxean aitonak liburu bat zuen: Poemas Completos. Arriskua hartu nuen, familiako zerbait baitzen; jendea hasten da iritzia ematen... Baina niri nahiko natural atera zitzaidan. Momentuan ilusioa egin zidan, eta sorkuntzari begira aitzakia polita zen. Poema solteak hartu nituen, eta aitonarekin hitz egin nuen, baita familiarekin ere. Nire amonak aitona grabatzen zuen garaiko grabatzaileekin poemak ozen irakurtzen, eta nahiko gaizki entzuten zen. Orduan pentsatu nuen ideia polita litzatekeela betiko geratzea bere ahotsa grabazio batzuetan, eta sorkuntza txiki bat egin nuen poema horien gainean. Bere etxean jarri ginen poemak ozen irakurtzen, eta gero nik horien gainean lan egin nuen.
Tomas Garbizu konpositorearen inguruan, ikerketa lan bat ere egin zenuen euskal musika klasikoaren inguruan.
Bai, hori ikasi nuen, eta azkenean zurearekin lotzen duzu. Ikusten nuen gaztetan Usandizagaren lana erakusten zigutela, adibidez, baina harekiko gizartearen interesa txikia da. Esaterako, Arriagak pianoan idatzitako obrak zituen, eta klasikoari ekarpen bat egiteko hori zen nire bidea, ez Mozarten pieza bat jotzea beste hainbat pertsonek egin duten bezala. Itziar Lujanbio oboe jotzailearekin diskotxo hori egitea pentsatu genuen hemengo musika joz, Begiradak izena zuen diskoak. XX. mendeko nazionalismoaren mugimendu horretan, Euskal Herrian maila kulturalean nazionalismoaren presentzia nahiko indartsua zen. Garbizuk, esaterako, herriko doinuak hartzen zituen, maila kulturalean. Konturatzen nintzen hark hartzen zituela nik umetan dantzarako entzuten nituen doinuak, eta horren gainean, bere musika egiten zuela. Eta guk hori egin genuen, justu Garbizurenak ez genituen hartu, Iturralderen zenbait bai, baita Ravelenak ere; euskalduntzat hartzen genuen, bere ama hizkuntza euskara zelako. Oso urte zailak tokatu zitzaizkien, XX. mende hasieran oraindik ez zen poparen booma iritsi, baina The Beatles eta Elvis fenomenoen ondoren, artista horiek topera daudenean, konpositore horiek guztiak ezerezean geratzen dira, inork ez zuen nahi Garbizuren koro bat entzun, elizan ez bazen.... Alde horretatik, haien lanari ikusgarritasuna emateko ere izan zen.
Lehen diskoa 'Jolasak' (2012) izan zen. Diskoetan estilo asko jorratu dituzu; euskal musika tradizionaletik hasi eta nazioarteko pop musikaraino, musika klasiko eta garaikidetik pasata.
Bai, Musikenen ere popa asko maite nuen, eta beti esaten dut gustura joango nintzatekeela Los Angelesera edo Hollywoodera produzitzera, baita Disneyra ere. Estudioaren mundua ere asko gustatzen zait, musika modernoaren mundua. Kontua da nire ibilbidea beste alde batetik joan dela, eta beste horretan ez naizela ibili. Pop mundua eta herri musika lotzen zituen lehiaketa askotan izan naiz. Oroitzen dut esperientzia polita izan zela Leire Leturiarekin pop abesti batzuk grabatzea. Elkar diskoetxera bidali genituen. Orduantxe hasi zen Spotifyren mundua, eta diskorako ez zuten ikusten, baina Go!azen-eko lehen edizioa egin zuten, eta telesailerako nire abesti bat erabili zuten: Une Itxaropentsuenak. Momentu horretan esan balidate, hemendik bizi zaitezke edo jarraitu behar duzu ikasten, nik poparen mundua nahiko nuke, eragin mediatikoa askoz indartsuagoa baita. Baina egia da oso moda irregularra dela, eta modak joan eta etorri egiten direla.
Orain, Arineketan taldearen bigarren diskoa kaleratu berri duzue.
Jagoba —Astiazaran— alor popularrean musika herrikoiarekin oso lotua egon da, baina beti beste zerbaitetan. Nik hiru disko Ausart Recordsekin grabatu nituen, eta beste bi Orfeusekin. Nirekin ikasitako batek diskoetxe hori sortu zuen, eta harekin bi disko egin nituen: bat Beethovenen ingurukoa, eta bestea Illusion izenekoa. Jagobari esan nion herri musikara bueltatu nahi nuela, eta hortik abiatu zen Arineketan. Gure lehen diskoa izan zen ni pianoan eta bera txistuan. Ez genuen esperantza askorik, kontziente ginen txistu bat genuela, eta txistu batekin bidea irekitzea zaila dela. Baina nahiko ondo joan zen, eta guretzat lehen diskoa nahiko arrakastatsua izan zen. Horrela, erabaki genuen bigarren bat egitea. Ekainetik aurrera hasiko gara martxa ematen; jadanik hiru aurkezpen egin ditugu; lehena San Telmon, eta ondorengoak Beasainen eta Zestoan. Orain Sahatsa dantza taldearekin egingo dugu zuzenekoa. Gaur egun zaila da bira on bat egitea, proiektu alternatiboak mugitzea asko kostatzen ari baita.
Nola joan zen estreinaldia?
Beste ezusteko arrakasta bat: uholdeak harrapatu gintuen. Lehen diskoan ez bezala, bigarrenean komunikabideen aldetik berotasun handia sentitu genuen. Hasi zen jendea sartzen, eta 180 aulki edo jarri genituen, eta beste leku batean ere jarri zitezkeen aulki gehiago, baina hasiera batean ez genituen jarri. Hasi zen jendea sartzen, betetzen, eta antolatzaileek aulki gehiago jarri behar izan zituzten. Zifra bikoiztu edo egin genuen. Ezer gabe egin nahi genuen, ahotsari mikrofonoa jarri, eta akustikoan egin genuen. Nahiko modu familiarrean egingo genuela uste genuen, eta azkenean konturatu ginen gauza potolo bat egin genuela.
Orain, zenbait proiektutan ere sartuta zaude, ezta?
Ibili gara dezente literatur saio bat egiten. Joxe Mari Iturralde idazle tolosarrak, Joseba Sarrionandiak, Anne Etxegoien abeslariak eta Olatz Prat abeslari aurkezleak plaza dezente egin ditugu. Hori sortu zen Tolosako Lizardi elkartetik. Orain dela urtebete baino gehiago Topic-en saio bat egin zuten, eta arrakasta izan zuen. Iñaki Azaldegi da pixka bat motorra, eta uste dut nahiko modu inprobisatuan, baina jendea gustura geratu zen. Tartekatzen dugu idazleen tertulia bat, beraiek ere ozen irakurtzen dute, nik zerbait jotzen dut azpitik, eta gero bakarka saio bat edo bi egiten ditut, Anne Etxegoien abeslariarekin edo bestela, Olatz Pratekin batera. Gidaritza ere Olatzek egiten du.
Eta proiektu musikalak?
Xabi Zeberioren Pause lanean nabil, egin genituen emanaldi batzuk urtearen bukaeran, eta orain gauzak lotzen dabil. Orain dela hiru aste, adibidez, Santanderren izan nintzen proiektu batekin, Bilboko kontrabaxu jotzaile batekin. Jon Pirisekin, egin genuen disko bat Pasieran izenekoa, eta apirilaren 14an Igartza Jauregian, Beasainen izango gara. Apirilaren 30ean, Viktoria Eugenian, Donostian, Gonzalo Tejadak egin du proiektu bat berak biolontxelo elektrikoa joz, Anjel Unzu gitarran eta ni pianoan. Bere konposizioak dira, beste autore batzuen moldaketak, autore klasiko batzuei ere keinu egiten die, inprobisaziora eramanaz.