Nola egiten dute bat indarkeria matxistaren biktima diren bost emakumek antzerkia egiteko?
Bizi izan genuenari aurre egiteko laguntza legala eta psikologikoa ematen zigun erakunde bateko kide ginen. Gehienok lege-laguntza bila iritsi ginen, baina baldintzetako bat terapia psikologikoa jasotzea zen, bakarkakoa zein taldekakoa. Prozesu horren barruan, proiektu dokumental bat egon zen, non indarkeria mota hori jasan zuten emakumeen testigantzak jasotzen ziren. Artatutako mila emakume baino gehiagoren artean, hamabi aukeratu eta antzezlan bat sortzeko ideia aurkeztu ziguten. 2008an izan zen, eta onartu egin genuen proposamena. Elkarte bereko kide izan arren, ez genuen elkar ezagutzen, eta gehienok ez genuen inolako harremanik antzerkiaren munduarekin. Lan honen ondorioz, egiten ari ginen terapiarekin batera, gure bizitzak eraldatu ziren.
Zer zentzutan?
Beste kide batzuen istorioak entzuten hasi ginenean, gure baitan geneukan zamaren zati handi bat askatu genuen. Eta ez bakarrik zentzu emozionalean. Modu profesionalean ere lagundu digu. Nire kasuan, hamazortzi urtez egon naiz senarrarekin, indarkeriaren biktima izaten. Etxekoandrea nintzen, ez nuen inoiz lanik egin. Egoera iraultzeko zer kudeaketa eta prozesu burokratiko egin behar ziren ere ez nekien. 2010ean estreinatu zen Las Poderosas taldearen lehen obra. Orain, antzerkiari eta talde-lanari esker, aktore profesional bihurtu naiz, eta gainerako emakumeei laguntzen egiten dugu lan. Eta hori guztia, bizitza aldatu digun metodologia bati esker.
Zertan datza metodologia?
Kontuan izan behar da tratu txarrak jasan dituzten eta indarkeria mota horretatik bizirik atera diren emakumeekin lan egiten dugula. Hasieran, gehienak oso barnerakoiak dira, bizi izan dituzten egoeren ondorioz. Askok uste dute ez dutela merezi espazio horietan egotea, ezin dutela egon. Lehenik eta behin, gai direla, bizitza oso bat bizitzeko eskubidea dutela eta proposatzen dutena lortzeko gai direla ikusarazi behar zaie. Hortik aurrera, bi jarduera ildo diseinatu ziren, antzerkia terapia gisa erabiliz: sendatze pertsonala eta ahalduntzea. Gure lehen esperientzien ondoren, eskuliburu bat sortu zen gure prozesuak emandako ikaskuntzetan oinarrituta, eta horixe da orain erabiltzen duguna. Hamalau urte daramatzagu, eta prozesu bakoitzarekin metodologia aberasten jarraitzen dugu.
Nola aberastu da?
Metodologia integrala da, ez bakarrik sendatzeko eta ahalduntzeko, baita sentsibilizatzeko ere. Orain, tratu txarrak jasaten dituzten emakumeentzako integrazio-zentroetan ere lan egiten dugu, lau lurraldetan. Eta indarkeria jasan ez duten emakumeekin ere bai. Baita haur eta nerabeekin ere. Prestakuntza-prozesu gisa lantzen dugu, askok ez baitituzte ezagutzen indarkeria-egoera desberdinak: indarkeria fisikoa erasoak, psikologikoa irainak edo soziala kontrola, adibidez. Ezjakintasun horren ondorioz, indarkeria normalizatu egiten dute, eta barneratuta daukate askok. Informazio gutxiago dagoen lurraldeetan, are gehiago.
Zer aldaketa gertatzen dira prozesu horretan?
Eraldaketa nabarmena da, emakume horiek nola iristen diren eta prozesu horiei geroago nola egiten dieten aurre ikusiz gero. Hitz egiteko, janzteko eta bizitzeko modua aldatzen dute. Askok beren bizi-proiektuei ekiten diete berriro, ikasten hasi edo jarraitzen dute, beren bizitza garatu egiten da. Prozesua erabat eraldatzailea da, zentzu horretan.
Zer mezu igortzen duzue?
Indarkeriaren zulo horretatik irten daitekeela. Itxaropen hori erakutsi nahi dugu. Antzezlanean, indarkeriazko hainbat egoera azaltzen ditugu, eta une jakin batean, protagonistetako batek gelditzea erabakitzen du. Horrela, obra ikusten dutenek indarkeria kasu horiek identifikatzen dituzte, eta ulertzen dute beraiek izan behar dutela indarkeria gelditzeko urratsak eman behar dituztenak.
Eta zein erantzun jasotzen duzue?
Obra bakoitzaren ondoren, egoera hori iraultzeko zer eta nola egin behar duten galdetzera hurbiltzen diren emakumeak daude. Zenbait emakumek aitortu izan digute bizia kentzeko prest zeudela, eta obrak erakutsi diela aurrera atera daitezkeela. Beste kasu bat ere izan zen, nesketako baten senarrarena. Obra ikusi zuen, eta esan zuen ez zuela berriro tratu txarrik eman nahi. Terapia psikologikoa jasotzea onartu zuen. Beste batzuek jasan duten indarkeriari buruz hitz egin dute, lehenengoz. Ohartu gara emakume askori argia eman diegula.
Fikzio baten protagonistak zarete, baina kasu honetan, zuen azalean ere bizi izan duzue fikzio horrek erakusten duena. Benetako protagonistak izan zarete. Nola da gai antzerkia indarkeria matxistak eragin ditzakeen zauri horien aurrean lehenesteko?
Egiten dugun obra bakoitzarekin, gure sendaketa prozesuak indartzen jarraitzen du. Prozesu desberdinak dira, ez dira berdinak guztiontzat. Hasi ginenean, gutako askok ezin genuen komunikazio normala egin; barnerakoiak eta mesfidatiak ginen. Antzerkiak geure buruarengan eta besteengan konfiantza izaten lagundu digu. Agertoki batera igotzeak eta esperientziak partekatzeak elkartu egin gaitu, egoera horiei aurre egiteko.
Zer ikasi duzue horretaz guztiaz, bai zuetariko bakoitzak, bai taldeak?
Kolektiboki, esperientziak partekatu ditugu berriro, ukatua izan zitzaigun zerbait. Berriz ere pozik gaude. Ikasi dugun beste gauza bat zera da, inork ezin gaituela ahaldundu. Puntu hau oso garrantzitsua da sendatze-prozesurako. Gu geu izan behar gara ahaldunduko garenak, gu geu eta geure eskubideak baliaraziko ditugunak. Pertsonalki, beste pertsona bat naiz. Eta profesionalki, arlo horretara bideratu ditut ikasketak. Kultura-kudeaketan lizentziaduna naiz, eta giza eskubideetan eta bakearen kulturan lizentziatura egiten ari naiz. Lidergo feministako graduondoko baterako beka bat ere eman zidaten. Bizi izan dudan prozesu hori gabe, ez nukeen hori egiterik izango.