Jakin-minak zientzialariak eta artistak zirikatu zituen: ezagutza zientifiko oparoaren sorrera. Estetika ideala berriak ere, oinarrian, gizakiaren berezko edertasuna zuen, eta kultura klasikoak utzitako giza proportzioak ziren edertasunaren ikur.
Gure gizarteak pizkunde-pentsamoldea bereganatu zueneko arkitektura adierazpenetako bat, Tolosako Santa Maria parrokiarako eraiki zen espazio-kontzeptu berria izan zen (Euskal Herrian: areto elizak, Espainian: iglesias de salón eta Europa erdialdean: hallenkirche). Horma indartsu batek altuera berdineko hiru nabe inguratzen ditu, espazio bateratu bakarra sortuz. Ez dago hierarkiarik. Begirada bakar batez espazio kontzeptua ulertzen da. Logikoa eta arrazionala da. Guztiak, gainditutako gizartea ukatzen du: gotiko garaia.
Baino, zer parrokiko sabaiari buruz? Katedraletan ikusi ohi den egitura bera du.
Sabaiko egitura erdi arokoa da, gotiko garaikoa, elizak gizarte teozentrista feudala gidatzen zuen garaikoa. Helburua, Jainko ahaltsuaren irudia ahalik eta hobekien adieraziko lukeen eraikina lortzea zen: garaia, liraina, argitsua, eta hierarkikoa, hau da, katedrala. Hauek eraikitzeko, gurutze gangak asmatu zuten, nerbioetan oinarritutako egitura erdi aroko berrikuntza teknologiko bikainenetakoa. Grabitateak baldintzatutako indar guztiak nerbioetatik bideratzen dira, goitik hasi eta beheraino.
Santa Maria parrokian beraz, gizartea ulertzeko kontrakoak ziren bi pentsamolderen arkitektura adierazteko baliabideak trebetasunez uztartzen dira, berriagoa den beste zerbait lortzeko: sabaiko egitura zaharra gotiko garaikoa eta espazio kontzeptua berria pizkunde garaikoa.
Agerian dago, gizartearen bultzada indartsua gai dela sinestezinak diruditen aldaketak sustatzeko, baliabide zaharrekin bada ere. Eta ez soilik arkitekturan. Gure Esku Dago!!!
Arkitektura artea, oro har gizarte pentsamoldearen adierazle bikaina da. Pizkundean humanismoaren loraldia sustatzean, gizakia eta bere ingurua ezagutzaren ardatz bilakatu ziren. Gizakia, norbanakoa, edozer gauza egiteko duen gaitasunaz jabetu zen.
Ez diogu hau kapritxo hutsagatik: lagun gaitzazu . Eduki hau guztia doan ikus dezakezu euskarazko hitzik gabeko Tolosaldea ez dugulako irudikatzen. Atarikide, iragarle eta erakunde askoren laguntzarik gabe ez litzateke posible hori. Gero eta komunitate handiagoa sortu, orduan eta sendoagoa izango da Ataria: zurekin, zuekin. Ez utzi biharko gaur egin dezakezun hori: egin zaitez Atarikide!
EGIN ATARIKIDE!