Arrazoitzen du emakumea eta umea ez direla duintasunez tratatzen eta pertsona orori dagozkion giza eskubideak ere ez direla errespetatzen. Auzitegi Gorenak gogorarazten digu kontuan izan behar dela emakume askoren zaurgarritasun-egoera, egoera horrek bultzatzen baitu emakume bat horrelako kontratu bat onartzera.
Baina ez da Auzitegi Gorena zentzu horretan iritzia ematen duen organo bakarra. Espainiako eta Europar Batasuneko Bioetika Batzordeak eta beste erakunde batzuek ere horrela hausnartu dute. Bereziki interesgarria da Nazio Batuen Errelatore Bereziak haurren sexu-salmenta eta esplotazioari buruz egindako txostena, Nazio Batuen Batzar Nagusian 2018an aurkeztua. Txosten horrek adierazten duenez, gaur egun egiten den izaera komertzialeko ordezkapen-haurdunaldia haurren salmenta da, giza eskubideen nazioarteko zuzenbidean aurreikusitako definizioaren arabera. Hala ere, onartzen du egoera benetan altruista batzuk egon daitezkeela, familia-ingurunean edo antzeko ingurune batean. Txostenak alokairuko amak aipatzen ditu, aringarririk gabe.
Testuinguru horretan, Auzitegi Gorenak uko egin dio haurraren filiazioa aitortzeari, harekin lotura biologikorik izan gabe Erregistro Zibilean inskribatutako guraso izan nahi duenarekiko. Horri buruzko hainbat epai daude, 2013tik hasi eta berrienera arte, hau da, 2025eko martxoaren 25ekoa. Auzitegiak guraso adoptatzaile gisa erregistratzeko aukera uzten du.
Eta zein izan da Espainiako Gobernuak eta parlamentuak egoera onartezin honi eman dioten erantzuna? Bada, nire ustez, erantzuna urria eta koldarra izan da, eta ekimen propiorik gabea, aipatutako epaien ondoren esku hartzea beste aukerarik izan ez duelako.
Hemen dituzue erantzun horiek:
Lehena 2023an izan zen, Sexu eta Ugalketa Osasunaren eta Haurdunaldiaren Borondatezko Etenduraren 2/2010 Lege Organikoa aldatuz. Orain, Legeak Subrogazio edo ordezkapenagatiko haurdunaldiaren prebentzioa aipatzen du, ugalketa-indarkeria mota gisa kalifikatuz, eta, 2006ko lege batek egiten duen bezala, berresten du kontratu baliogabea dela, eta, kanpaina instituzionalen bidez, jokabide horien legez kontrakotasunari buruzko informazioa sustatuko dela, prezioarekin izan edo ez.
Bigarrena –eta azkena–, Segurtasun Juridikoaren eta Fede Publikoaren Zuzendaritzaren 2025eko apirilaren 28ko instrukzioa da, aurreko bi instrukzio, 2010ekoa eta 2019koa, indarrik gabe uzten dituena. Haurdunaldi subrogatutik jaiotako haur baten ustezko guraso baten filiazio ez-biologikoa inskribatzea eragozteko egin zen.
Argi dago orain arte ez dela eraginkortasunik izan fenomeno horren aurrean –aurka, esan nahi dut–. Hona hemen frogen laburpena: datuek erakusten dute alokatutako emakumeen sabeletatik jaiotako 3.000 haur inguru erregistratu direla Espainian 2010 eta 2023 artean, eta kontzeptu horretan urtean 3 milioi euro baino gehiago fakturatzen direla –hedabide batzuen arabera–. Ez dago batere gaizki Espainian legez kanpoko jarduera bat izateko eta haren sustapen komertziala debekatuta egoteko!
Badaezpada ere, hemen doa ideia bat. Arau horien arabera, ugalketa-indarkeriaz eta emakumeen esplotazioaz ari garenez, eta emakumeen eta adingabeen eskubideak modu onartezinean urratzen direnez, haien duintasunari kalte larria eginez, gaitzespen sozialik handiena merezi duten jokabideak dira. Gaitzespena, babestutako ondasun juridikoen balio izugarria eta horiek urratzearen larritasuna kontuan hartuta, nire ustez, Zigor Kodean delitu gisa tipifikatuta baino ezin da gauzatu.
Bai, zalantzarik gabe, delitu gisa tipifikatu behar da emakumeak eta beren sabelak hirugarren pertsonei haurdunaldia egiteko alokatzea. Eta hori, Espainian nahiz atzerrian gertatzen bada.
Nire ustez, emakumeen eta haurtxoen esplotazioaren eta haien kosifikazioaren aurkako urrats handia izango litzateke. Izan ere, emakumeen eta haiengandik jaiotako haurren eskubideak ez dira egon behar egoera pertsonal baten mende –antzutasuna edo LGTBI taldeko kide izatea, adibidez–, eta hauen eskubideak ez ditut ukatzen, noski. Baina, zalantzarik gabe, inoren zaurgarritasunak eta eskasia ekonomikoak ezin dute justifikatu giza eskubide oinarrizkoenen aurkako atentatu hau.
«Inork ez du ama edo aita izateko eskubiderik emakumeen eta haurren duintasuna hain larriki urratuz»
Eskubide absolutuak dira, uneoro eta toki guztietan defendatu beharrekoak, eskura ditugun baliabide konstituzional guztiekin –eta Zigor Kodea hala da, zalantzarik gabe–. Izan ere, inork ez du ama edo aita izateko inolako eskubiderik emakumeen eta horrela jaiotako haurren duintasuna hain larriki urratuz.