Ez nuen Espejo jauna gogoratzen, baina Mikel Zabalzaren zaintzaz arduratzen zen guardia zibiletako bat zen.
Mikel Zabalzaren heriotzari buruz kazetaritza-ikerketak eta ikerketa judizial batzuk izan ziren, baina ez da ofizialki modu argian amaitu. Hala eta guztiz ere, beste ikerketa serio eta sakon baten ondorioz, 2022an Eusko Jaurlaritzak Zabalza indarkeria politikoaren biktima izan zela aitortu du.
Hala eta guztiz ere, beste ikerketa serio eta sakon baten ondorioz, 2022an Eusko Jaurlaritzak Zabalza indarkeria politikoaren biktima izan zela aitortu du.
Gainera, 2021ean, Juan Alberto Perote CESIDeko operazio-buruaren eta Pedro Gomez Nieto Guardia Zibileko kapitainaren arteko elkarrizketa baten grabazio ikaragarriak entzun ahal izan ditugu. Elkarrizketa horietan Zabalza eta, bide batez esanda, Jose Antonio Lasa eta Jose Ignacio Zabala jasan zituzten torturei buruz hitz egiten zuten, eta tortura horien ondorioz hil zirela uste zutela.
Baina, ikerketa judizial eraginkorraz, ezertxo ere ez. Hala esan du Grande-Marlaskak Espainiako Gorteetan, eta gogorarazi du ez dagoela ebazpen judizial zehatzik Espejo gertakari horiengatik inputatzeko.
Eskerrik asko, ministro jauna, baina bagenekien. Egia hori eta beste batzuk ezkutuan daude oraindik, Sekretu Ofizialen 1968ko Lege frankistari esker. Lege horren erreforma ezinbestekoa da, eta bazirudien hasia zela, baina oraingoz ez du aurrera egiten, eta litekeena da legegintzaldi honetan ez onartzea.
Eta horrela, Zabalzaren heriotzari buruzko dokumentu eta txostenek, beste askok bezala, sailkatuta jarraitzen dute, beharrezko ikerketa batean aurrera egiteko aukera oro itxiz eta Grande-Marlaskari aipatutako terminoetan harrotzeko aukera emanez, hain argudio zital eta tranpatiarekin.
Noski, dokumenturik eta bestelako frogarik gabe ez dago ikerketarik eta, hori gabe, ez dago egozpenik. Beraz, ministroak lasai jarrai dezake alde honetatik. Baina ez da ez egiarik eta ez justiziarik izango, horrek ministroa batere kezkatzen ez badu ere.
Baina zer espero zitekeen ministro honengandik? Ministro honek, Auzitegi Nazionaleko instrukzio-magistratua zenean, ez zuen bete hainbat atxilotuk salatutako torturak ikertzeko edo haien ikerketa sustatzeko betebeharra. Eta tortura-salaketak ez ikertzeagatik Espainia zigortu duten Giza Eskubideen Europako Auzitegiaren hamaika epaietatik gehienak ministro horren ekintzarik ezaren ondorio dira.
Ez, ez zen besterik espero ministroarengandik. Baina arrazoizkoa izango zen Espejoren izendapena ez gertatzea.
Zabalzaren familiak iraintzat eta ur hotzeko pitxer gisa hartu du izendapen hori, eta ulergarria da hori. Izan ere, PSE-EEko idazkari nagusi Eneko Anduezak berak ere, ohoratzen duten adierazpenetan, bere haserrea eta lotsa helarazi dizkio familia honi izendapen honengatik, eta ministroari prozedurak berrikusteko eskatzeko borondatea agertu du, horrelako kasuak saihesteko. Zabalzaren arrebak publikoki eskertu du Anduezaren jarrera.
Jakina, Zabalzaren familiarentzat eta, oro har, herritarrentzat benetan garrantzitsua Zuzenbide Estatua bere osotasunean defendatzea izango litzateke. Horretarako, delitu larri horiei zilegitasuna kendu behar zaie, eta ez da sustatu behar delitu horietan inplikatutako pertsonen igoerarik; haien ikerketa eta egiaren ezagutza bultzatu behar dira, egoitza ofizialetan dauden froga guztiak aurkeztuz.
Sekretuak gezurrari laguntzen diolako eta gezurrak zigorgabetasuna dakarrelako. Zigorgabetasun horrek segurtasuna baino ez dio ematen herritarren oinarrizko giza eskubideak urratzeko Estatuko erakundeez eta mekanismoez baliatzen denari. Eta, bitartean, Mikel Zabalzaren eskubideak, nireak eta zuenak kolokan daude.
Aldi berean, Primo de Rivera lurpetik ateratzen den bitartean -oso ondo dagoena-, egia asko lurperatuta mantentzen dira, besteak beste, Mikel Zabalzaren heriotza bidegabearena. Esandakoa: memoria selektibo onartezina.