Musika eta historia, kultura eta dibulgazioa, euskara eta arabiera, Erdi Aroa eta gaurko eguna. Amalgamak eskaintzen ditu Enrike Solinisek, eta lehen kolpean ohikoak ez diruditen konexioetara eramaten gaitu, Miren Zeberio lagun duela. Musikan jarduteaz gain, Erlea argitaletxea sortu dute elkarrekin, eta hortxe ikusi dute argia Subh disko liburuak eta Euskelelea ipuin musikatuak. Azken honetan Juan Kruz Igerabideren hitzak eta Irrimarraren marrazkiak batu zaizkie Euskal Barrok Ensembleko musikariei.
Nor zen Subh? Nola iritsi zineten haren historiara?
Nik dudan erreferentziarik garrantzitsuena Arana Martijarena da. Txikitandik dut bere Música vasca liburua. Mendez mendeko ibilbide bat osatzen du bertan, Historiaurretik hasita, eta pasarte mordo bat aipatzen da. Apur bat bortxatuta beharbada, baina atal guztietan bada hemengo kulturaren aipamenik. Nire gogokoena Calam da, XI. mendekoa. Emakume esklabo kantaria zen. Erdi Aroko musika dudanez lanbide, beti izan dut kontu hori buruan, eta halaxe aurkitu nuen Subhen historia, emakume esklabo kantaria baitzen hura ere.
Gero, Sevillan nintzela, Manuela Cortes Granadako unibertsitateko katedradunarengana jo nuen, eta oso argigarria izan zen, berak dagoeneko hainbat liburu baititu gai horren gainean. Aurten argitaratu duena, hain zuzen, Al-Andaluseko emakume esklabo kantarien gainekoa da.
Datu fidagarriak eman zizkizun?
Hark esanda dakit arazorik handiena zein den, alegia, arabieraz dauden eskuizkribuetan ez zela normalki emakumerik aipatzen. Debekua zuten, batez ere Almohade inperioaren garaian, eta horrek bete-betean hartzen du XI. mendea. Baina Subhen erreferentzia ageri da, beti kalifaren esklabo gisa, edo, kalifarekin ezkondu eta semea jaio ostean, hurrengo kalifaren ama Al-Baskunsiya gisa. Ikerketa batek dio azken bost kalifen amak euskaldunak izan zirela. Emakume azalzuri ileargiak bilatzen zituzten.
Bahitu eta esklabo bihurtzeko.
Maite dut diskoan egin dugun liburua, baina pertsonaia hain da erakargarria, batzuetan perspektiba ere galtzen da. Hain zuzen, emakume esklabo batez ari gara, bai, eta beldur naiz ez ote duen printzesa baten ipuina ematen zenbaitetan. Hori azpimarratu nahi izan genuen, baina, oro har, nabarmenago joan behar zuen.
Musikaria ere bazen.
Mirentxuk [Zeberio Etxetxipia] eta biok harreman handia egin genuen Kanadan Irango musikari batzuekin. Ikerketan dihardute, eta diote, bahitu ostean Kordobara lehenik eta handik Bagdadera eramaten zituztela emakume haiek, arabiera eta kantua ikastera. Gero, atzera berriz Kordobara. Ederrak ez ezik, oso azkarrak ere bazirelako hartzen zituzten harem-ean, kaligrafia ona zutelako eta ongi kantatzen zutelako.
Subh aitzakia dela diozu.
Bai, gure burutazio musikalak zabaltzeko. Eta dibulgatu nahi duguna hobeto azal dadin, formatu zabalagoa eman diogu, disko batek izan dezakeena baino. Hartara, argixeago ikusten da barruan dagoena, batez ere ikonografia. Horrek balio handiagoa ematen dio proiektuari.
Proiektua gauzatzeak dirutza eskatuko zizuen.
Zer esango dizut. Jarri genuen Laboral Kutxaren logoa, 300 ale eros zitzaten lortu nuelako azken unean. Horrek lagundu egin digu, baina hein txiki batean, hemen dagoen lanak ez baitu inolako logikarik diru aldetik. Arabierara itzultzea, esate baterako, ordaindu egin behar da, baina musikaren bidez euskara eta arabiera lotzeak balio sinboliko handia du.
Egia esan, kontzertuetan-eta saltzen dira diskoak, baina salmenta horretatik bizitzea zaila da. Bide horretatik atera litekeena proiektuan parte hartu duten guztiekin ospatzeko erabiltzen dugu. Egiten dugu, egin nahi dugulako.
Garai hari ahalik eta fidelena izateko, orduko musika tresnak sortu dituzue.
Erdi Aroko musikan eta, horrela egiten da. Anakronikoa dirudi, baina garaiko doinua eta soinua gaurko egunera ekartzen saiatzen gara. Horixe dugu lanbidea.
Jende ezagun ugari batu duzue.
Bai. Julio Sotok, adibidez, bi bertso eder egin ditu, doinu zaharretan. Metafora polit batez historia laburbiltzen du, baina erreflexio moduko bat ere badakar. Doinuetako bat Bentara noa, bentatik nator da. Sarri bilatzen dugu elizako kantuek kantu herrikoietan izandako eragina, eta alderantziz. Kasu honetan, Laboak darabilen doinu horrek Burgosko Codex de las Huelgas mojen monasterioarekin du lotura.
Segi irakurtzen hemen.