Haritz Azurmendi-Arruek (Albiztur, Gipuzkoa, 1991) dio kasualitatez egin zuela topo Joxe Azurmendi pentsalariarekin. EHU Euskal Herriko Unibertsitatean Filosofia ikasketak egiten ari zela, bere abizen bera zeraman irakasle bat bazegoela ikusi zuen irakasle bulegoen korridoreetan. «Etxekoei aipatu nien, eta haren libururen bat bazutela esan zidaten». Espainolak eta euskaldunak (Elkar, 1992) saiakerarekin ezagutu zuen pentsalaria. «Ikasketetan aurrera egin ahala, konturatu nintzen ia gai guztietarako bazuela zerbait landua». Hala aritu da orduz geroztik, Azurmendiren idazkiak irakurtzen eta aztertzen.
Urrunago ere joan da, baina: euskal filosofoari buruzko lehen tesia ondu baitu ikerlariak eta UEU Udako Euskal Unibertsitateko Filosofia Saileko arduradunak. Joan den uztailaren 9an aurkeztu zuen Joxe Azurmendiren nazioa Nazionalismo Ikerketen argitan. Abertzaletasun kulturalaren defentsa Euskal Herri garaikideanikerketa, eta buru-belarri ari da lanean EHUk eta Jakin Fundazioak zegamarraren pentsamendua landu eta hedatu asmoz abenduan egingo duten Joxe Azurmendi. Euskal pentsamenduaren ur jauzia kongresuaren antolaketan ere.
Joxe Azurmendik landutakoen artetik, naziogintzaren adarrari heldu diozu. Zergatik?
Azurmendiren obra guztia aintzat hartuta, aukeraketa bat egin behar nuen ikerkuntzan murgiltzeko. Euskal nazionalismoa XXI. mendean masterra egin nuen Leioan [EHU], eta han ikusi nuen Azurmendik erantzun egiten ziela akademian azaltzen ziren proposamen teoriko hainbati. Modernismoarekin eta paradigma modernoekin, kasurako, nahiko kritikoa da, eta hipotesi horretatik abiatu nintzen; aztertu nahi nuen ea konparagarriak diren Azurmendiren idatziak eta guk masterrean landutako teoriak: [Ernest] Gellner eta [Eric] Hobsbawnenak, kasurako. Ikertzen hasi nintzenean aurkitu nuen John Hutchinson pentsalariaren nazionalismo kulturalaren kontzeptua. Azurmendik defendatzen duen nazio kontzeptuarekin antzekotasuna duela frogatu nahi nuen lanean.
Zein da, bada, nazio kontzeptu hori?
Akademian, nazio estatua eraikitzera doan mugimendu gisa definitzen da nazionalismoa. Nazionalismo kulturalak, aldiz, ez luke helburu izango estatua sortzea, baizik eta komunitate kulturala berregitea, berriz interpretatzea eta bizia ematea: erreferentzia kulturalak lantzen ditu, eta elementu zaharkituak gaurkotu. Fokua hor jartzen du, nolabait. Azurmendiren jarrera ildo horretatik joan da beti, nahiz eta estatugintza ere aintzat hartzen duen, estatu tresnak izatearen garrantzia behin eta berriz azpimarratzen baitu.
Parekotasunak antzeman dituzu?
Neurri handi batean parekoak dira, eta nazionalismo kulturalarekin bat dator. Normalean esaten da nazionalismo kulturala intelektualek eta kulturgileek babesten dutela, eta batzuetan gorabeherak izaten dituztela nazionalismo politikoagoa edo nazio estatuaren eraikuntza bultzatzen duten horiekin. Azurmendiren kasuan, bien arteko zubi bat igarri dut. Era berean, ikusi dut Azurmendik halako jarrera bat hartu baldin badu, ez dela izan nazionalismoaren ikerketa eta teoriei jarraitu dielako. Beste bide batzuetatik iristen da antzeko bideetara. Hau da, Euskal Herrian dagoen testuinguru zehatzetik iristen da eztabaida berberetara; kulturaren eta euskararen eremuan dauden gogoetetatik, kasurako. Horregatik bereizi ditut Hutchinsonek teorizatzen duen nazio kulturalaren kontzeptua eta Azurmendiren abertzaletasun kulturalarena. Antzekoak dira, baina Azurmendiren pentsamendua beste bide batzuetatik ibili da; hori da ondorio nagusia.
Jarraitu irakurtzen Berrian.