Hobeto bizi al ginen?

Erabiltzailearen aurpegia Asier Aierbe 2025eko abenduaren 13a

Frankismo garaian, emakumeen aurkako zigor ohikoa zen ilea moztea jendaurrean. ATARIA

Aurten 50 urte bete dira Franco hil zenetik, eta faxismoa zein eskuin muturra diktadorearen figura zuritzen ari dira. Horrez gain, geroz eta gehiago zabaltzen ari da Francorekin hobeto bizitzen zenaren ideia. Honako iritzi aldaketa hau, kasualitatea izatetik urrun, eskuin muturraren eta faxismoaren zabalpenaren ondorioa da. Artikulu honetan memoria ariketa bat egiten ahaleginduko naiz.

Frankismoaren lehen urteetan, 200.000 pertsona baino gehiago hil ziren gosez. Hori ez zen izan faktore naturalen ondorio, baizik eta politika eraginkor baten faltaren ondorio. Autarkiaren eraginez, merkatu beltza azkar zabaldu zen Espainia osoan, eta bizitzaren garestitzeak nabarmen egin zuen gora. Gainera, soldaten igoera txikia izan zenez, soldata errealak —erosahalmena— behera egin zuen.

Etxebizitzaren aferari frankismoan erantzun ona eman zitzaiola defendatzen duten horiei ondorengoa esango diet: noski etxebizitza asko eraiki zirela frankismoan, batez ere frankismoaren lehen urteetan, izan ere, 36ko Gerra garaiko azpiegiturak eraitsi zirelako. Hala ere, urte horietako proiektu urbanistikoen balorazio kualitatiboa ez da hain positiboa; izan ere, auzo askok eta askok azpiegitura falta zuten. Honen adibide aurkitzen dugu Madrilgo periferian, 1956. urterako 50.000 txabola zeuden. Etxebizitzen eraikuntza, beste behin, espekulaziorako bide ezin hobea izan zen.

Emakumeak frankismo garaian gaur egun baino «seguruago» bizi zirela defendatzen duenik ere bada oraindik. Baina emakumeak ez ziren segurago bizi, baizik eta kontrolatuak. Aitaren menpe, eta ondoren senarren menpe egon ziren. Haien baimena behar zuten edozer egiteko: bidaiatzeko, kontu korronte bat irekitzeko, lan egiteko... 

«Faxismoa oinarrizko giza eskubideen aurkako ideologia bat da, eta ezinbestekoa da ideologia horri aurre egingo dion indar bat artikulatzea»

Frankismoa, beraz, garai oparoa izatetik urrun, injustiziez betetako garaia izan zen, eta horren aurrean erregimen frankistak erregimen autoritario bat ezarri zuen, oinarrizko eskubide politikoak eta sozialak gogor zapaltzen zituen. Gurean, euskararen eta euskal kulturaren heriotza bultzatu zuen erregimen frankistak. Faxismoa oinarrizko giza eskubideen aurkako ideologia bat da, eta ezinbestekoa da ideologia horri aurre egingo dion indar bat artikulatzea.

Ez diogu hau kapritxo hutsagatik: lagundu iezaguzu. Eduki hau guztia doan ikusten duzu ez dugulako irudikatzen euskarazko hitzik gabeko Tolosalderik. Atarikide, iragarle eta erakunde askoren laguntzarik gabe ezinezkoa litzateke. Zenbat eta komunitate handiagoa sortu, orduan eta sendoagoa izango da ATARIA: zurekin, zuekin. Ez utzi biharko gaur egin dezakezuna: egin zaitez Atarikide!


EGIN ATARIKIDE!