Asteartean, martxoak 26, Unai Grajales izan genuen Amasa Villabonako Batzokian.
Hemen bere hitzaldiaren laburpen bat:
Aldaketa klimatikoa mundu mailan daukagun arazo larrienetakoa da, larriena ez bada. Herrialde industrializatua gara, energia-kontsumo intentsiboa duena, lurralde txiki batean, baliabide mugatuekin, energia-eskumen legegile mugatuekin eta gizarte moderno eta informatu batekin. Bai Euskadin, bai Europako gainerako herrialdeetan, argi eta garbi egiaztatu dugu herrialde baten mendekotasun energetikoa eragiten duten ezegonkortasun eta segurtasun ekonomiko izugarria. Gorabehera geopolitikoen ondoriozko ondorioak, gainera, planeta osoari eragiten dion larrialdi klimatikoarekin batera. Egoera konplexua, lege honekin kudeatu beharrekoa.
Konplexutasun hori, alde batetik, energiaren eremu geopolitikoari dagokio, eta, bestetik, Antropoceno deitu izan zaion aro honi, giza jarduerak lurreko ekosistemetan duen eragin globala dela eta. Horrez gain, gogoeta bat egin behar da gure bizimoduak, guztiok salbuespenik gabe laguntzen dugunak, kliman eragin zuzena nola duen eta gure jardueren ondorio nabarmenen aurrean zer birplanteatu behar dugun jakiteko.
Krisi energetiko eta klimatiko honek agerian utzi du energia-iturri autoktono eta berriztagarriez hornitzeko erabateko beharra. Horregatik, gaur egun, duela 40 urte izan zen bezala, lehentasunezkoa da mix energetikoa aldatzea. Eztabaida horrek urte asko daramatza Europako herrialdeetako agendetan. Eta erabakiak hartzeko prozesua azkartu du, bai eta politika argiak ezartzeko beharra ere, batetik, hirugarren herrialdeekiko dugun mendekotasuna murrizteko, eta, bestetik, ekonomiaren deskarbonizazio osoaren aldeko behin betiko apustua indartzeko eta energia-iturri berriztagarriak aprobetxatzeko instalazioak hedatzeko.
Energia berriztagarriek Euskadin duten eginkizunari buruz hausnartu behar dugu, baita energia berriztagarriak behin betiko bultzatzeak duen garrantziari buruz ere, zero emisio garbi dituen ekonomiarako trantsizio-prozesua arrakastaz garatzeko. Azken 40 urteetan ahaleginak egin diren arren, eta euskal energia-matrizeak aldaketa nabarmena eta esanguratsua jasan duen arren, petrolioaren eta ikatzaren deribatuen ordez gas naturala jartzearekin eta energia berdearen pixkanakako hazkundearekin, datuek erakusten dute oraindik garapen mugatua dutela energia berriztagarrien teknologiek.
Hori, funtsean, hiru arrazoirengatik gertatu da: energia-eskariaren hazkundeagatik (euskal ekonomiaren energia-intentsitateak behera egin badu ere), energia berriztagarri elektrikoen ahalmen instalatua nabarmen handitzeko zailtasunagatik eta, orain arte, industria-sektore batzuetan eta garraioan energia-iturriak ordezkatzea bideraezina delako.
Bada egoeraren konplexutasunean eragin handia duen beste alderdi bat: soziala. Klima-aldaketaren aurkako eta deskarbonizazioaren aldeko borrokan adostasuna ia aho batez lortu da. Baina egiteko moduak eztabaidak sortzen ditu, batzuetan korapilatsuak, eta ez dira beti positiboak izaten gure energia- erabileraren deskarbonizazioan aurrera egiteko, ahalik eta kostu sozial txikienarekin.
Euskadi deskarbonizatzeko bidean aurrera egin behar dugu, funtsezko bi premisa oinarri hartuta: energia-eraginkortasuna eta kontsumoaren murrizketa, eta energia berriztagarrien ezarpena. Energia-politikarik onena eraginkortasunaren alde lan egitea da, eta energiarik onena kontsumitzen ez dena.
Bestalde, energia berriztagarriek sortzen dituzten itxaropenak kudeatzeko gai izan behar dugu. Trantsizio energetikoa prozesu bat da, ez proiektu bat berez, eta, beraz, ez dugu berehalako zerbaiti buruz hitz egiten, baizik eta urteetako ibilbideari, hobekuntza teknologikoari eta gizarte osoak egin behar duen bideari buruz.
Agian batzuetan ez gara gai iritzi publikoari behar dugun energia modu garbian sortzeko dugun premia larria helarazteko. Gure enpresetara eta gure etxeetara iristen den elektrizitatea ekoiztea, gaur egun eskura ditugun teknologia berriztagarrien bidez, bere ontasun eta mugekin.
Inori ez zaio ezkutatzen ez dagoela irtenbide absoluturik. Teknologia berriztagarriek heldutasun- maila eta ekoizpen-gaitasun desberdinak dituzte. Estentsiboak dira lurraldearen eskarian, eta, zoritxarrez, ez dute horniduraren berme osoa ematen, eguraldiaren aldagaien arabera eteten direlako.
Ezinbestekoa da, eragileen arteko adostasunak bilatzea, eta elkarrizketan eta gizartearen sentsibilizazioan sakontzea. Ez da nahikoa zerbait teorikoki edo hobetzeko ideia lauso gisa nahi izatea. Erabakiak hartzea eta aukeratzea dagokigu. Hemen eta orain jardutea hurrengo belaunaldientzat Euskadiren energia- eta ingurumen-etorkizuna bermatzeko.
Onartu berri dugun legeak aukera eman digu aurrean ditugun oztopoak identifikatzeko eta zuriaren gainean beltza jartzeko, etorkizunari aurre egiteko. Kultura-, administrazio-, erregulazio-, finantzaketa- eta gobernantza-oztopoak aurkitu ditugu. Eta oztopo horiei aurre egin beharko zaie, besteak beste, otsailaren hasieran onartu genuen lege-testuarekin.
Eztabaida hau Europako estatu eta eskualde guzti-guztietan gertatzen ari da. Bakoitzak bere lurraldeko baldintzetara eta errealitate sozioekonomikora ondoen egokitzen den eredua aukeratu behar du trantsizio energetikoan aurrera egiteko. Eta guk ere etorkizuneko erronkei aurre egin behar diegu. Hori lortzeko, ez dago politika energetiko eta industrial bakarra. Baina, jakina, guk ez dugu politika hori ulertzen, ingurumen-aldagaia bere DNAn izango duen eta aipatzen ari garen erronken konponbidearen parte izango den eredu- aldaketa batean aurrera egiteko tresna gisa ulertzen ez bada.
Euskadin, beraz, gure ibilbide-orria ere badugu: jasangarritasunean aurrera egitea, baina inor atzean utzi gabe. Trantsizioak bidezkoa izan behar duela edo ez dela izango diogu; izan ere, aldaketa bat bermatu behar dugu, eta aldaketa horrek, aldi berean, ez du hipotekatuko, erremediorik gabe, gure ehun teknologiko-industrialak sortzen duen ongizatearen eta bizi-kalitatearen iturria, euskal gizartearentzat enplegua, aberastasuna, bizi-kalitatea eta etorkizuna sortzen dituena.
Ziur gaude, halaber, Trantsizio Energetikoa aukera paregabea dela euskal industriarentzat. Energiaren sektoreko garapen teknologiko eta industrialaren ezagutza- eta erreferentzia-gunea izan nahi dugu.
Honako eremu hauei buruz ari gara; sare elektrikoak, hidrogenoa, teknologia berriztagarriak (eolikoa, fotoboltaikoa, itsas berriztagarriak oro har), mugikortasun elektrikoa, energia biltegiratzea. Ez da hori egiten dugun lehen aldia: mundu osora esporta daitekeen teknologia propioa sortzea.
Eta zain ditugun erronka hauetarako, zalantzarik gabe, euskal gizarte osoa behar dugu. Gizartea izango da erabakien erdigunea, eta herritarrek erabakiko dute zer etorkizun nahi duten. Eta hau ez da hitzak bakarrik. Energiaren etorkizuna, Euskadin eta Europan, kontsumitzaileek energia ekoizteko ereduaren partaide izan behar dute, eta energia kontsumitzeko modua beren lehentasunen arabera erabaki behar dute zuzenean. Energiaren ekoizpenaren eta kontsumoaren sozializazioan eta demokratizazioan oinarritutako etorkizuna landu behar da.
Hau nabarmena da garapen energetiko berriztagarriko proiektuetan. Eredu parte-hartzaileez ari naiz, hala nola parke eoliko berrien akziodunen parte izateko proposamenez, sorkuntza berriztagarriko instalazio berberei kolektiboki etekina ateratzen dieten komunitate energetikoez eta energia sortzeko eredu kooperatiboaren ezarpenaz. Gure industria-kulturan hain errotuta dagoen zerbait, kooperatibak, energiaren sektorean sartzen dira, beren udalerrian ekoitzitako 0 km-ko energia berriztagarria sortzeko eta kudeatzeko eguzki-arloko herritarren kooperatibak sortzeko.
Izan ere, gizarte gisa aurre egin behar diogun erronketako bat da ahaldundu egin behar dugula, herritarrak gaitu behar ditugula energiaren arloan erabakiak hartzean gertatzen denaz jabetu daitezen, eta horiek sorkuntzan modu eraginkorrean inplikatzea erraztu behar dugula, ez soilik kontsumoan.
Azken batean, energia funtsezko faktorea da gure gizartearentzat. Eragin zuzena du ekonomian, industriaren motorra da eta herritarren ongizate orokorra bermatzen du.
Hori espero dut eta nahi dut nire herriarentzat. Euskadi jasangarria, berdea, ingurumena errespetatzen duena eta bere garapen sozial, ingurumeneko eta teknologiko-industrialarekin konprometitua.